Uoči ovogodišnjeg Uskrsa iz Svetog grada Jerusalima stigla je vest koja hrišćane može samo da utvrdi u veri, a one koji sumnjaju da možda preispitaju svoje stavove, jer nauka, ipak, postepeno potvrđuje navode iz Svetog pisma.
Početkom četvrte nedelje Velikog časnog posta arheolozi su ispod temelja Crkve Svetog Groba pronašli ostatke vrta i u njemu materijalne dokaze o stablima maslina i vinove loze i tragove polena starih više od 2.000 godina. Ovaj nalaz se poklapa sa navodima u jevanđelju u kojem se opisuje kako su Josif iz Arimateje i Nikodim od Pontija Pilata izmolili Isusovo telo kako bi ga sahranili krišom od Judejaca koji su ga razapeli.
„Tada uzeše tijelo Isusovo, i obaviše ga platnom s mirisima, kao što je običaj u Judejaca da sahranjuju. A na na onome mjestu, gdje bješe raspet bio je vrt i u vrtu grob nov, u koji još niko ne bijaše položen”, piše apostol Jovan u 19. glavi svog jevanđelja, najmlađi Isusov učenik koji je zajedno sa Bogorodicom na Veliki petak sa bolom na Golgoti gledao stradanje raspetog Sina Božijeg.
Tim sa Univerziteta Sapijenca u Rimu analizirao je biljne ostatke pronađene u slojevima ispod kompleksa Hrama Hristovog Vaskrsenja i kuvuklije – Groba Gospodnjeg, odakle na Veliku subotu posle molitve jerusalimski patrijarh izlazi sa upaljenim Blagodatnim ognjem. Procena je da oni datiraju iz vremena Isusovog raspeća i sahrane, 33. godine naše ere.
Tokom ovih istraživanja koja će se nastaviti odmah posle vaskršnjih praznika arheolozi su ispod Groba Gospodnjeg otkrili kružni mermerni postament. Dalja istraživanja i analiza izotopom radioaktivnog ugljenika C-14 tek treba da potvrde starost i poreklo ovog obrađenog mermera. Očekuje se da će naučno dokumentovanje svih nalaza iskopavanja koja uključuju i oko sto hiljada komada grnčarije i drugih nađenih artefakata trajati godinama.
„Jevanđelje pominje zelenu površinu između Kalvarije i Svetog groba na mestu gde smo u našim istraživanjima identifikovali postojanje obradivih polja”, kaže za „Tajms ov Izrael” vodeći arheolog Frančeska Romana Stasola, koja je na čelu tima u čujem su sastavu i geolozi, arheobotaničari i arheozoolozi.
Ovo otkriće je još jedan prilog više dugoj debati koja se vodi među arheolozima i istoričarima o tačnoj lokaciji gde je Isus tri dana proveo u grobu pre vaskrsenja. Mnogi naučnici smatraju da je to mesto gde je sadašnja Crkva Svetog Groba u čijoj je blizini nađeno još grobnica isklesanih u kamenu. Drugi pak tvrde da je pojam „grobnica u vrtu”, zapravo drevno groblje u Jerusalimu koje bolje odgovara biblijskim opisima.
Crkva Hristovog Groba, a donekle i ceo stari grad Jerusalim je podignut na kamenolomu iz gvozdenog doba. Tokom iskopavanja arheolozi su pronašli grnčariju, lampe i druge svakodnevne predmete koji datiraju iz tog perioda. Rukovodilac radova Stasolova kaže da je ovaj prostor u kasnijem periodu nasipanjem zemlje postao poljoprivredna površina, a deo kamenoloma pretvoren u groblje sa grobnicama isklesanim u kamenim stenama: „Arheobotanički nalazi su za nas bili posebno interesantni u svetlu onoga što se pominje u Jevanđelju po Jovanu.”
Upitana da li će arheologija dati odgovor na pitanje da li je Isus zaista bio sahranjen na ovom za hrišćane svetom mestu, Frančeska Romana Stasola kaže da su vera i istorija, ipak, dva različita polja: „Međutim, vera onih koji su dva milenijuma verovali u svetost ovog mesta je ono što mu je omogućilo da postoji i transformiše se.”
Tokom burnih vekova Hram Hristovog Vaskrsenja, u čijem sastavu su i kapela na Golgoti i Grob Gospodnji, pretrpeo je više ciklusa razaranja i obnova. Prvi je crkvu na ovom mestu podigao je car Konstanti u četvrtom veku. Svetinju su u sedmom veku zapalili Persijanci, a napao je i kalif El Hakim 1009. godine. Današnji izgled celog kompleksa dala je obnova u 12. veku kada je Jerusalim bio pod vlašću krstaša, a izgled groba iznad kojeg je podignuta edikula (kuvuklija) iz koga je, prema jevanđelju, Isus Hristos treći dan po smrti vaskrsao u nedelju pre zore, potiče iz 1810. godine.
Nakon decenijskog spora tri centralne verske zajednice koje upravljaju Hramom Hristovog Vaskrsenja, Jerusalimska patrijaršija, Kustodija Svete zemlje franjevaca i Jermenska patrijaršija, dale su 2019. godine dozvolu za projekat velike restauracije, prvi posle požara iz 1808. godine.
U julu 2024. arheolozi iz Austrijske akademije nauke objavili su da su u Crkvi Svetog Groba pronašli senzacionalan istorijski artefakt – srednjovekovni oltar dug dva i po i širok metar i po koji je nestao nakon požara u 19. veku. Ova kamena ploča je ukrašena ornamentima u stilu poznate rimske umetničke škole Kozmati iz srednjeg veka. Istraživači veruju da se radi o oltaru koji datira iz 1149. godine.
