Vreme događaja je borba za oslobođenje Stare Srbije od Turaka i sprečavanje velikobugarskih težnji koje su ostavile „krvavi trag“ gde god su se pojavile u srpskim sredinama. Za njegovo ime vezuje se osnivanje prve specijalne vojne jedinice u Srbima, „antiterorističkog i poternog odeljenja” koje su nazvali „Leteći odred žandarmerije”.
Opevana u pesmi
Herojska borba Jovana Stojkovića, koji stoji iza nadimka „Babunski“, dovela je do pesme napisane 1907. godine. Pesma je slavila značajnu pobedu srpskih četnika u Makedoniji. Jedinice VMRO su po ko zna koji put izvršile zločine, terale narod da beži u planine, pljačkale i ubijale. Babunski je sa vojvodom Vasilijem Trbićem i njegovim borcima sačekao četu Stevana Dmitrova, komandanta VMRO, gde su Bugari to najmanje očekivali, i uništio ih, do poslednjeg vojnika – niko nije preživeo. Bitka se odigrala na Spasovdan 1907. godine u selu Drenovu kod Velesa. Pesmu je posle pobede napisao Jovan Grković zvani Gapon, koji je skinuo monaške odežde i rame uz rame sa srpskim komitama oslobodio Staru Srbiju. Gapon je bio rodom iz Orahovca i drug Babunskog. Pesma je nastala:
Oj ide napred ispred čete
Jovan Babunski vojvoda,
Prati ga ispred čete
Vasil vojvoda od Velesa.
Jovan Grković Gapon, autor ovih stihova, poginuo je boreći se za slobodu srpskog naroda Kosova i Metohije i južne Srbije. Uništenjem čete VMRO i njihovog komandanta, koji su naneli veliku štetu Srbima u Makedoniji, Bugari su proterani iz zapadnog Povardarja. To je samo jedan od mozaičkih kamenčića koji čine život ovog hrabrog srpskog borca za slobodu.
Kako je Jovan dobio nadimak Babunski?
Jovan Stojković, koji, kako su ga opisali drugovi, „ispred čete ide napred“, rođen je 1878. godine u selu Martolci kod Velesa. Nadimak je dobio po planini Babuni, u Makedoniji, gde je logorovao od 1905. do 1908. godine. Planina Babuna se prostire od severa Pelagonije do Veleške klisure. Osnovnu školu je pohađao u selima Omorana, Bogomili i Vojnica u okolini Velesa. Otac ga upisuje u novoosnovanu gimnaziju u Velesu, a bugarska učiteljica ga upisuje kao Ivana Stojkova.
Njegov otac ne trpi ovakav način bugarizacije i šalje ga u Valjevsku gimnaziju. Jovan postaje stipendista „Društva Sveti Sava” koje brine o školovanju učenika iz Stare Srbije i Makedonije. Nakon mature, stupio je u učiteljsku školu Beogradske bogoslovije. Kao učitelj se vraća u Veles i predaje u selu Teovu. Odmah, kao ugledni Srbin iz veleškog kraja i učitelj, našao se na meti bugarske organizacije VMRO. Bugari ne beže ni od najtežih zločina. U njegovom rodnom selu Martolcu ubijeni su mu brat i sinovac.
Jovan se 1905. pridružio srpskim borcima vojvoda Temeljeka Barjaktarevića i Gligora Sokolovića. Borili su se sa Bugarima i Turcima od 1904. godine. Stojković uspešno ratuje na području Azota protiv „Bugara” i njihove organizacije VMRO, koju predvodi zloglasni Stevan Dimitrov.
Uništenjem bugarske čete i eliminacijom vođe političke organizacije Dmitrova, bugarski komiteti su proterani iz ovog dela Povardara. Bori se protiv Bugara iz VMRO i sa turskom vojskom. Junaštvo i neustrašivost, vojna veština i gerilsko ratovanje doneli su mu titulu vojvode.
Neki novi „vetrovi“ ali stara zla
Događaji u Turskoj, mladoturska revolucija 1908. donela je značajne promene. Usvaja se prvi ustav i proglašava se opšta amnestija i pomirenje. Babun silazi sa planine i prestaje da ćaska. Ali ni mladoturci ne odustaju od progona, i pokušavaju da uhapse Babunskog i viđenije srpske četnike. Vojvoda beži u Srbiju. Učestvovao je u pripremama za Prvi balkanski rat i oslobođenje Stare Srbije. U Balkanskom ratu 1912. borio se u odredu vojvode Vuka. Učestvuje u čuvenoj Kumanovskoj bici, a ranjen je u bici na Strevici. Odmah po ozdravljenju vratio se u dobrovoljački odred vojvode Vuka.
U Drugom balkanskom ratu Bugari su ga dobro zapamtili u bici na Bregalnici. Po izbijanju Prvog svetskog rata Babunski je formirao Savski četnički odred, koji je posle Cerske bitke dobio naziv Rudnički četnički odred, pod komandom majora Vojislava Tankosića. Oduprli su prvim žestokim udarima Austrougarske, a odred Babunskog srušio je železnički most na Savi u Beogradu.
Da bi što više oslabio srpsku vojsku, vojni komitet u Sofiji, na nagovor Beča, šalje bugarske komitske čete u Makedoniju. Srpska vlada formira specijalne jedinice, a komandant je prekaljeni gerilac Jovan Stojković. Nedugo zatim, jedinice vojvode Babunskog postale su Leteći odred žandarmerije, pod direktnom ingerencijom Vrhovne komande. Oni dobijaju zadatak da po svaku cenu spreče prodor treće divizije bugarske vojske u Kačanik. Više od mesec dana, leteći žandarmski odred se lavovski borio i sprečavao bugarski prodor i tako omogućio povlačenje srpske vojske ka albanskim planinama. Zatim su samostalno krenuli u Grčku, gde su ostali do formiranja Solunskog fronta.
U borbama sa Nemcima i Bugarima, odred Vojvode Babunskog pokazuje izuzetnu hrabrost i vojničku veštinu. Često su iza neprijateljskih linija, hvataju „žive jezike“ i prikupljaju potrebne informacije. Srpski specijalci ne beže od pravih antidiverzitetskih akcija, pa su zarobili i dva nemačka patrolna broda. Lično ga je odlikovao komandant Solunskog fronta, legendarni francuski general Franše d’Eper. Na kneževim prsima bili su Karađorđeva zvezda, francuski krst sa tri dlana, francuski orden Legije časti i ruski orden Svetog Đorđa.
Prilikom proboja Solunskog fronta i progona neprijatelja iz Srbije, vojvoda Babunski i njegovi leteći žandarmi pokazali su izuzetnu hrabrost i veštinu.
Metak ga nije hteo, ali ga je pogodio španski grip
Četnički vojvoda Babunski je živeo 42 godine. Umro je 1920. od posledica epidemije španskog gripa u rodnom Velesu. Sahrana je, kažu, bila jedna od najvećih u istoriji južne Srbije. Ljudi su dolazili sa svih strana da odaju počast svom heroju. Četiri godine kasnije podignut je spomenik Vojvodi u Velesu, koji su digli u vazduh bugarski fašisti, okupatori 1941. godine.
