Sveti Jakov Novi Tumanski, rođen pod svetovnim imenom Radoje Arsović (1894–1946), bio je čovek koji je u sebi spojio visoko obrazovanje, diplomatsku kulturu i duboku hrišćansku veru. Po obrazovanju doktor i filozofije i prava, po pozivu diplomata, a po opredjeljenju bogomoljac vladike Nikolaja i duhovnik, Arsović je pripadao onoj generaciji Srba koja je svoje obrazovanje i moralnost gradila na temeljima evropske prosvećenosti i pravoslavne duhovnosti. Smatran je jednim od najboljih izdanaka srpske intelektualne elite međuratnog doba – čovjek koji je u sebi nosio sklad uma i vjere, znanja i službe, države i Crkve. Napustio je mjesto ambasadora u Parizu i postao iskušenik kod velikog vladike Nikolaja Velimirovića.
Predstojeća proslava obretanja njegovih moštiju u manastiru Tumane, 26. oktobra, povod je da se podsjetimo mučeničke smrti ovog svetog Jakova.
Zapisano je da je 1946. godine monah Jakov iz Beograda poneo osam hiljada primjeraka molitve „Oče naš“, koje je dijelio putnicima na železničkoj stanici u Požarevcu. Taj gest, u svojoj suštini hrišćanski, bio je čin svjedočenja vjere, bez trunke politike, ali je za komunističke zlotvore bio neoprostiv ideološki grijeh. U sistemu kvazirevolucionarne „pravde“, koji je sve duhovno smatrao kontrarevolucionarnim, i molitva je postala zločin. Monstrumi iz redova OZNE sačekali su ga na putu između Požarevca i Rabrova, napali i zvjerski pretukli. Od posljedica tog napada, mučenik Jakov je preminuo poslije šest dana, u domu bogomoljca Vase Popovića u selu Rabrovu. Njegova smrt bila je tiha, ali je odjeknula kao simbol svih onih stradanja u kojima su vjera, riječ i dobrota bili proglašeni krivicom. Nekadašnji ambasador, dostojni sljedbenik dr Milenka Vesnića, postao je najbolji i istinski ambasador svetosavske vjere i Hristove nauke.
Iako je bio sabrat manastira Žiče, po sopstvenoj želji sahranjen je u manastiru Tumane — manastiru koji će danas postati jedno od najvećih pokloničkih mjesta u Srbiji. Tu je njegovo tijelo počivalo sve do 2014. godine, kada su, po blagoslovu vladike braničevskog Ignjatija, njegove mošti otkrivene cjele i netruležne. Taj događaj potvrdio je ono što je narod vjerovao od njegove smrti — da je Radoje Arsović, sada monah Jakov, bio pravi mučenik i ispovjednik Hristovog imena. Od 2017. godine, Srpska pravoslavna crkva ga proslavlja kao prepodobnog Jakova Novog Tumanskog, a njegov praznik se obilježava 8. avgusta po julijanskom, odnosno 21. avgusta po gregorijanskom kalendaru. Manastir Tumane danas obilazi više od milion ljudi godišnje, i mnogi tek pred kivotom svetog Jakova saznaju da je ovaj svetitelj nekada bio ambasador, doktor nauka i čovjek svjetovne slave, koji je sve zemaljsko ostavio radi Carstva Nebeskog.
U stradanju svetog Jakova ogleda se sva tragedija srpske inteligencije koja je, poslije 1944. godine, postala žrtva ideološke tiranije. U vrijeme kada je OZNA u Srbiji vodila svoju tihu, ali nemilosrdnu borbu protiv svega što je predstavljalo vjeru i srpski identitet, sudbina svetog Jakova predstavlja jedan od najupečatljivijih primjera duhovnog mučeništva izazvanog komunističkim zlom.
Epohalna knjiga istoričara Srđana Cvetkovića i Nemanje Devića „OZNA – Represija komunističkog režima u Srbiji 1944–1946. Dokumenti“ štivo je koje godinama ne ispuštam iz ruke, jer dokazuje desetine hiljada najtežih zločina počinjenih radi uspostavljanja komunističke diktature. U toj studiji, koja svjedoči o bestijalnim komunističkim zločinima, evidentirano je, između ostalog, i na stotine slučajeva ubistava sveštenika, monaha, crkvenjaka i bogoslova koji su bili prebijani, mučeni, hapšeni, strijeljani i na druge načine ubijani bez suda, samo zato što su vjerovali u Boga ili se nijesu saginjali pred ideološkim diktatom. Svi oni nijesu željeli da Gospoda Isusa Hrista zamijene Josipom Brozom i Aleksandrom Rankovićem.
Tu knjigu, koja svjedoči o jednom od najmračnijih perioda naše istorije, ako bude novih izdanja, treba dopuniti i primjerom svetog Jakova Tumanskog — jer on mora biti upisan kao duhovna osa i opomena: kao svjedočanstvo da je vjera bila snažnija od straha, a molitva opasnija od svakog oružja.
Sveti Jakov je stradao zbog vjere. Dijeliti „Oče naš“ — Molitvu Gospodnju — bilo je za njega više od hrišćanske dužnosti; bio je to čin slobode u doba kada je svaka sloboda bila zabranjena. Zato njegovo stradanje ne pripada samo Crkvi, već cijeloj srpskoj istoriji. On je jedan od onih ljudi čiji je život most između stare, moralne Srbije i novog, nasilno nametnutog svijeta bez Boga, sa komunističkim idolima. Njegovo mučeništvo pokazuje da se vjera ne može ubiti, da riječ ne može biti ućutkana i da savjest uvijek ima posljednju riječ. Golom silom ništa se ne može nametnuti.
Kao što njegove netruležne mošti svjedoče o pobjedi duha nad smrću, tako i njegov primjer ostaje trajno svjedočanstvo da je vjera najviši oblik otpora.
