U divnoj besedi na nedavno održanoj na „Đedovom saboru“ u Osojanu sveštenik Nikola Radović kazao je da „kad se zaželi mitropolita Amfilohija, kad želi da ga zagrli, on dođe na Kosovo i Metohiju, iako mu zemni ostaci počivaju u Podgorici“. I zaista, duh blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija nigde nije prisutniji nego na nasvetijem delu srpske zemlje.
Nedugo nakon obilježavanja „Đedovog sabora“ u čast mitropolita Amfilohija, koji je najzaslužniji za povratak Srba u mesto Osojane, u Mitrovici su prekrečeni murali sa likovima vladike Amfilohija i svetopočivšeg patrijarha Pavla.
Ova dva događaja, iako potpuno različita po svemu (dok jedni proslavljaju, drugi uništavaju) zapravo pokazuju koliki je trag ostavio mitropolit Amfilohije u južnoj srpskoj pokrajini.
Mitropolit je uvek s ponosom isticao u svojoj tituli „egzarh sveštenog trona pećkog“. Ne da bi sebe uzdigao u jerarhiji ili istakao istorijske veze prostora današnjih Kosova i Metohije i Crne Gore. Ne, to je bila suštinska i duboka nit koju je osećao i kojom je bio neraskidivo vezan za Kosovo i Metohiju. Ako je Njegoš po rečima Andrića bio „tragični junak kosovske misli“, onda je mitropolit Amfilohije bio najautentičniji svedok i ispovednik kosovskog zaveta. I dok je njegov prethodnik u stolici cetinjskih mitropolita o Kosovu i Metohiji pevao i pisao kao niko, mitropolit Amfilohije i živim primerom trpio žrtvu, ali i svedočio živu silu svetosti i pravoslavlja na tom parčetu neba.
Kada su mnogi bežali – ostavljeni, zaboravljeni i omrznuti od svih – mitropolit Amfilohije je pohitao na Kosovo i Metohiju. Nije se prepao ni bombi, ni razularenih divljaka, ni upozorenja licemernih ćutologa i zabrinute međunarodne zajednice. Ne, on je radosno uzviknuo:
„A gde nam je lepše da poginemo nego na Kosovu?“
Nije zaplakao ni pred odsečenim glavama, ni pred silovanim ženama i devojkama. Nije ustuknuo pred zapaljenim kućama, porušenim crkvama i manastirima. Opojao je, osvetio i ohrabrivao sve oko sebe. Iako mu je srce krvarilo, a duša ridala nad srpskom sudbinom, on je bio najjači. Uteha neutešnim, utočište izbeglim, duša duši i srce srcu. Kada su svi kapitulirali, on nije spuštao barjak i vojevao je boj do kraja.
Mitropolit Amfilohije je bio svestan veličine i vrednosti naših svetinja na Kosmetu. Pogotovo Dečana i Pećke patrijaršije u kojoj je ustoličeno 46 srpskih patrijaraha.
On je pronašao masakriranu trideset šestogodišnju Maricu Mirić koju su Albanci silovali, a pored koje je sedela njena majka sa izvađenim okom. Maricu je sahranio u Pećkoj Patrijaršiji kao što je to činio sa brojnim ubijenim Srbima pronalazeći ih širom Kosova i Metohije. Sa flašom vina u ruci, krstom i tamjanom hodio je po krvlju natopljenoj zemlji i sahranjivao one kojima je namenjeno da grob nemaju.
On je zasijao plodove koji i danas daju roda. Svojim delom sebe je uzidao u svaku svetinju, urezao u svaku poru zemlje. Đedo na Kosovu i Metohiji danas živi isto, ako ne i više, nego za ovozemaljskog života. I baš kao što su paleći mošti Svetog Save praoci današnjih tirana mislili da će ugasiti njegovu ličnost u narodu, tako i današnji tirani brišući sve što podseća na mitropolita Amfilohija žele da slome veru njegovih čeda.
No, srpska vera i duša nisu u muralima, u pločama, nego u srcima svakog od nas. Pa da bi izbrisali mitropolita Amfilohija sa Kosova i Metohije morali bi ubiti svakog Srbina sa tih prostora. Morali bi restartovati sećanje čitavog jednog naroda, poništiti vekove i ugasiti nebo.
U knjizi „Sveti Sava i Svetosavski zavjet” u tekstu pod imenom „Svetosavlje i Kosovski zavjet” blažene uspomene Mitropolit Amfilohije je zapisao:
„Sjeme koje su, u dušu srpskog i ostalih slovenskih naroda, posijali još Sv. Kirilo i Metodije i njihovi učenici; koje je Sveti Sava i svetorodna dinastija Nemanjića umnožila, zalila i jednom za svagda učvrstila – ono je, kao sjeme opredeljenja za Carstvo Nebesko, donosilo vremenom izobilne plodove. Jedan od tih plodova jeste i Kosovski zavjet. Kosovski zavjet je u stvari – mučeničkom krvlju potvrđeno i posvjedočeno opredjeljenje svetosavsko, a prije njega kirilo-metodijevsko i klimento-naumovsko opredjeljenje za Carstvo Nebesko. Jer zemaljsko je za malena carstvo, a Nebesko uvijek i dovijeka. Posmatran u svjetlosti Kosovskog zavjeta, nemanjićki period srpske istorije je bio samo priprema, vjekovna, za sklapanje tog Zavjeta i za njegovo potvrđivanje mučeničkom krvlju. Tako gledano lazarevsko vrijeme predstavlja period pune zrelosti srpskog naroda. Njime je srpski narod uistinu postao novozavjetni Novi Izrail. Kosovski zavjet nije ništa drugo nego li u srpsku istoriju i srpsko narodno biće jednom za svagda utkani Novi zavjet u svoj svojoj punoći. I kao što je Novi zavjet zapečaćen Hristovom krvlju, poslije Tajne Večere, tako je hristolikom lazarevskom žrtvom zapečaćeno i kosovsko opredjeljenje za Carstvo Nebesko, poslije, takođe, hristolike Kosovske večere. Otuda, kao što je lazarevsko vrijeme bio period pune zrelosti srpskog naroda isto tako je i Kosovski zavjet istinska punoća Svetosavlja kao jevanđeljske filosofije života. Zato sva istorija srpskog naroda do naših dana može biti shvaćena ispravno samo u svjetlosti Kosovskog zavjeta kao punoće Svetosavlja. Poraz Savinih moštiju, kojima je hram posvećen, i kosovski poraz, istovjetni po tragizmu, istovjetni su i po snazi i neuništivoj nadi kojom obasjavaju puteve i raspuća srpske hrišćanske duše.”
Aleksandar Stojanović za Kompasinfo
