U senci najvećeg naučnog uma 20. veka, Alberta Ajnštajna, stajala je jedna izuzetna žena čiji je doprinos fizici i dalje predmet rasprava i istraživanja. Mileva Marić Anštajn, prva supruga čuvenog teoretičara, bila je ne samo njegova životna partnerka već i saradnica čiji je uticaj na rad na teoriji relativnosti ostao delimično zagonetan. Iako je njena priča često zaboravljena ili minimizirana, njen život i rad predstavljaju važan deo naučne istorije.
Rođena 1875. godine u Titelu, u tadašnjoj Austrougarskoj, Mileva Marić bila je jedna od prvih žena koje su se školovale u oblasti fizike i matematike. Studirala je na prestižnim institucijama u Cirihu i Hajdelbergu, gde je upoznala mladog i ambicioznog Alberta Ajnštajna. Njihova veze nije bila samo romantična već i intelektualna – zajedno su čitali naučne radove, diskutujući o najnovijim teorijama i idejama.
Tokom godina njihovog braka, Mileva je bila više od supruge i majke njihove troje dece. Prema nekim istoričarima i savremenicima, ona je aktivno učestvovala u radu na Ajnštajnovim radovima, uključujući i one koji su doveli do njegove Nobelove nagrade. Iako je njeno ime retko pominjano u naučnim krugovima, postoje indicije da je njen matematički umeću bio ključan u formulisanju nekih od najvažnijih Ajnštajnovih teorija.
Međutim, njen život nije bio ispunjen samo uspesima. Brak sa Ajnštajnom bio je turbulentan, a nakon razvoda 1919. godine, Mileva je ostala sama sa decom, boreći se sa finansijskim i emocionalnim izazovima. Iako je dobila novac od Ajnštajnove Nobelove nagrade kao deo njihovog sporazuma, njena karijera u nauci je praktično završena.
Mileva Anštajn je preminula 1948. godine u Cirihu, u relativnoj anonimnosti. Njena priča je tek u poslednjim decenijama počela da privlači pažnju istoričara i feminističkih istraživača, koji nastoje da isprave nepravdu i priznaju njenu ulogu u naučnoj revoluciji.
Danas, Mileva Anštajn predstavlja simbol žena koje su se borile za mesto u svetu nauke, ali i podsetnik na to koliko su istorijske priče često nepotpune. Njen život i rad ostaju inspiracija za one koji veruju da iza svakog velikog uma može da stoji još jedna, možda zaboravljena, ali podjednako važna figura.
