Posle smrti Nikole Tesle, staranje o njegovoj imovini je prema sudskoj odluci američkih vlasti iz januara 1943. godine, pripalo Savi Kosanoviću, sinu Tesline najmlađe sestre Marice. Sava Kosanović srpski političar, publicista i diplomata je u to vreme bio član Vlade Kraljevine Jugoslavije u izbeglištvu i boravio je u Njujorku.
Celokupna imovina Nikole Tesle je posle njegove smrti zapakovana, zapečaćena i predata Službi za čuvanje imovine stranaca. Iz hotela Njujorker ona je preneta u „Magacine i skladišta Menhetn“ u kome su se od ranije već nalazile smeštene neke Tesline stvari.
Zalaganjem Save Kosanovića 1951. godine su konačno svi lični predmeti i spisi Nikole Tesle preneti u Beograd. Sava Kosanović ih je potom poklonio državi. Zaostavština Nikole Tesle je brodom „Srbija“ uplovila u luku Rijeka septembra 1951. godine. Potom je vozom preneta u Beograd gde je smeštena na Elektrotehnički fakultet. Juna 1952. godine, ona je preneta u „Genčićevu vilu“ u tadašnjoj ulici Proleterskih brigada 51, u kojoj se i danas nalazi muzej.
Na predlog Saveta za nauku i kulturu Vlade, a na osnovu člana 80. stava 2. Ustava FNRJ, vlada FNRJ donela je 5. decembra 1952. godine Rešenje o osnivanju Muzeja Nikole Tesle. Ovo rešenje potpisao je Josip Broz Tito. Rešenje je objavljeno u Službenom listu FNRJ, br. 59 od 10. decembra 1952. godine. Iste godine, za prvog direktora je izabran profesor Filozofskog Fakulteta Veljko Korać.
Bogata kolekcija
Muzej Nikole Tesle u Beogradu je otvoren za javnost 20. oktobra 1955. godine i bio je prvi tehnički muzej u Jugoslaviji. Ovom prilikom predstavljena je stalna postavka na kojoj su posetioci mogli posmatrati verno izrađene modele po Teslinim nacrtima.
Godinu 1957. možemo smatrati početnom godinom muzeološke delatnosti Muzeja Nikole Tesle jer je tek tad, urnom koja je doneta u muzej, bila upotpunjena stalna postavka. Od 9. oktobra 1969. grad Beograd je preuzeo osnivačka prava, na osnovu sporazuma zaključenog između grada Beograda i Federacije. Dana 21. maja 2020. godine, na predlog Ministarstva kulture i informisanja, Vlada Republike Srbije donela je Odluku o preuzimanju osnivačkih prava nad Muzejom Nikole Tesle (broj 022-3929/2020). Grad Beograd preneo je bez naknade sva osnivačka prava, obaveze i odgovornosti na Republiku Srbiju i Muzej Nikole Tesle dobio je status republičke ustanove kulture.
Muzej Nikole Tesle je danas po svemu jedinstvena institucija nauke i kulture u Srbiji, a i u svetu. Jedini je muzej koji čuva originalnu i ličnu zaostavštinu Nikole Tesle. Poseduje sledeće izuzetno vredne kolekcije:
- Preko 160.000 originalnih dokumenata
- Preko 2000 knjiga i časopisa
- Preko 1200 istorijsko-tehničkih eksponata
- Preko 1500 fotografija i staklenih fotoploča originalnih tehničkih
- Preko 1000 planova i crteža.
Zaštita baštine
Uviđajući univerzalni značaj Nikole Tesle i njegovog stvaralaštva, Unesko je 2003. godine Teslinu arhivu, kao deo pokretnog dokumentarnog nasleđa čovečanstva, uvrstio u Registar “Pamćenje sveta”. To predstavlja najviši oblik zaštite nekog kulturnog dobra. Na nacionalnom nivou, Narodna skupština Republike Srbije je 2005. godine donela Odluku o utvrđivanju arhivske građe koja se čuva u Muzeju Nikole Tesle kao Lični fond Nikole Tesle, za kulturno dobro od izuzetnog značaja.
U osnovne mere zaštite bilo koje vrste dokumentarnog materijala, svakako spadaju mere fizičke zaštite, pa je u skladu sa tim arhivska građa Muzeja prepakovana u nove omote i kutije, izrađene po najvišim standardima, projektovane su i nabavljene posebne klimatizovane komore za konačno odlaganje i čuvanje arhivske građe i pokrenut projekat za njenu konzervaciju i restauraciju.
Poseban vid zaštite predstavlja i digitalizacija dokumentarnog materijala. Sprovođenjem postupka digitalizacije dobijene su kopije koje se mogu koristiti umesto originala. Celokupna građa Muzeja je digitalizovana, a potom i mikrofilmovana. Ovim postupkom je trajnost građe za buduće generacije osigurana. Muzej Nikole Tesle, kao kompleksna ustanova zaštite kulturnih dobara, prihvata viziju „trajne i univerzalne dostupnosti dokumentarnog nasleđa“ kao cilj kome teži, ali svakako deli sudbinu mnogih sličnih ustanova u pogledu specifičnih ograničenja po pitanju dostupnosti svih delova pokretne zaostavštine Nikole Tesle.
