Popularna muzika, nastala u anglosaksonskom svetu, u Jugoslaviji je bila znatno prisutnija nego u drugim socijalističkim zemljama. Jugoslavija nije bila deo Varšavskog pakta, i posle raskida sa Sovjetskim Savezom 1948. godine krenula je sopstvenim putem socijalizma, takozvanim socijalistilikim samoupravljanjem. Na spoljnopolitičkom planu je gradila poziciju neutralnosti između dva bloka (NATO i Varšavskog pakta), što je kasnije preraslo u njenu bitnu ulogu u stvaranju Pokreta nasvrstanih. Pokret nesvrstanih sebe nije video kao treći blok, već kao pokret zemalja koji ne pripadaju ni jednom od blokova i bore se za neblokovsku podelu sveta, odnosno sa međunarodni mir i saradnju.
Na unutrašnjem planu ovakva politika je vodila delimičnom povećanju društvenih sloboda i sve većem uplivu zapadne kulture, među kojima je bila i popularna. Posle Drugog svetskog rata u Jugoslaviji je delovalo više džez bendova, prvo poluilegalno, a kasnije otvoreno. Tokom pedesetih su postali popularni izvođači šansona, koji su obrađivali pesme francuskih autora ili pevali pesme u njihovom stilu. Neki od tih autora su u svoj nastup i stil pevanja počeli da unose sve više elemenata anglosaksonske popularne muzike i rokenrola i sve češće su se obrađivale rok pesme, koje su tokom šezdesetih godina prošlog veka postale i najpoularnije među mladima.
Jugoslovenski izvođači su postali izuzetno popularni u Sovjetskom Savezu i drugim socijalističkim zemljama, jer su donosili pesme, stil izvođenja i nastupa koji kod njih nije bio uobičajen, a koji je privlačio tamošnju mladu publiku. Među ovim izvođačima posebno se isticao Đorđe Marjanović, koji je plenio svojim slobodnim i energičnim nastupom.
Može se reći da je tokom sedamdesetih godina rok i pop muzika anglosaksonskog porekla postale omiljeni vid popularne kulture u Jugoslaviji. One su potiskivale starije oblike populare muzike, poput francuskih šansona ili italijanskih romansi, dok im je vladajuća kulturna politika davala očitu prednost u odnosu na, kod širih slojeva stanovništva i dalje omiljenu, narodnu muziku, odnosno muziku komponovanu na osnovu motiva narodne muzike. To se može tumačiti potrebom da se kanališe i kontroliše buntovnička energija mladih i podstakne modernizacijska vizija, koja se najviše zasnivala na potiskivanju nacionalističkih elemenata, a naročito onih koji su se odnosili na srpski nacionalizam, pa i samo srpsko nacionalno osećanje.
Kada su u pitanju hrišćanski motivi, njih u jugoslovesnoj popularnoj kulturi, zbog ideoloških razloga, nije bilo mnogo. Oni su se pojavili u doba takozvanog „novog talasa“, krajem sedamdesetih i početkom osamdesetih godina prošlog veka. Ovde se posebno izdvaja album „Odbrana i poslednji dani“ grupe „Idoli“, na čijem omotu se nalazi motiv srednjovekovne pravoslavne freske, dok su u muzici korišćeni motivi pravoslavnih duhovnih pesama, a u tekstu postoji više referenci na hrišćanske teme.
Hrišćanski motivi u srpskoj popularnoj muzici postaju prisutniji tek po raspadu Jugoslavije, kada mnogi, posebno rokenrol muzičari, svoj izlaz iz egzistencijalne krize, izazvane ratovima, siromaštvom i međunarodnom izolacijom, nalaze u veri. U tom smislu su posebno važne grupe „Bjesovi“, „Partibrejkersi“, „Darkwood Dub“, „Kanda, Kodža i Nebojša“ (čiji će se jedan član zamonašiti i kasnije postati episkop), „Presing“ i druge. Vrhunac ovog traganja za verom u srpskom rokenrolu je bio album „Pesme iznad Istoka i Zapada“, objavljen 2001. godine, u kom veći broj izvođača i bendova izvodi pesme prema stihovima Svetog Nikolaja Velimirovića, velikog srpskog pravoslavnog teologa i episkopa iz dvadesetog veka.
Rep muzika u Srbiji pojavljuje se još tokom osamdesetih godina dvadesetog veka, da bi danas, kao i u većini drugih zemalja, postala najpolupariji oblik popularne muzike. To je svakako muzika koja je prethodnih decenija aktivno i relevantno reagovala na različite društvene izazove, poput ekonomske, moralne i duhovne krize, socijalne nepravde, pa i nacionalnog poniženja, zbog velikog pritiska zapadnih zemalja na Srbiju i posebno otimanja njene vekovne teritorije – Kosova i Metohije. Veliki deo rep muzike je okrenut isključivo slavljenju materijalnih vrednosti, poroka i prestupništva, ali postoje i oni autori i izvođači koji ozbiljno tumače stvarnost i koji se suprostavljaju krizi u kojoj se nalazi njihova zemlja i narod.
Što se hrišćanskih motiva tiče, oni su u najpre bili prisutni kod patriotski usmerenih rep bendova i izvođača, među kojima posebno treba izdvojiti „Beogradski sindikat“ ili znatno radikalnijeg Marlona Brutala. Ipak, najznačajniji su oni izvođači koji hrišćanstvu pristupaju iz egzistencijalne perspektive, odnosno koji svedoče o značaju hrišćanstva za preobražaj sopstvenog života, za nalaženje smisla i izlazak iz velikih životnih iskušenja.
Prvi i najkompletniji album te vrste „Jači od smrti“, autora pod imenim Ajzi (Andrijano Kadović), objavljen 2013. godine, u kom on snažno, potresno i uverljivo peva o svom životu ispunjenom porocima i kriminalom, kao i iskustvu vere koja mu je pomogla da iz takvog života izađe (https://www.youtube.com/watch?v=dybNcNIv_xg ). Među autorima sa takvim iskustvom posebno trebe izdvojiti Džibonija (Mirko Simić), koji je nedavno objavio odličnu pesmu pod nazivom „Hvala Bogu“ (https://www.youtube.com/watch?v=x2jImQpND6k ).
Među najosveštenijim rep muzičarima koji u svojoj muzici koriste hrišćanske motive je NFL Mateja (Mateja Pantić), koji je, slično srpskim rokerima devedesetih, hrišćanstvu pristupio iz perspektive ideje „smrt svetu“ (Death to the World), nastale prema istoimenom fanzinu kojim su se tadašnjim pripadnicia subkulture, posebno pankerima, počev od 1994. godine, obraćali monasi pravoslavnog manastira Platina u Kaliforniji, sledbenici teologa i aksete Serafima Rouza. Iz ove perspektive kao glavni protivnik se ne vidi stvoreni svet i neka od aktuelnih ideologija ili životnih stilova, nego svet u stanju palosti, kao splet poroka, strasti, obmane i nasilja, koji nema samo društvene i kulturne, nego i metafizičke temelje, i kom se može suprotstaviti samo verom. (https://www.youtube.com/watch?v=RtwxFsY86FI )
Izuzetno snažan i darovit autor kojeg možemo povezati sa idejom smrti svetu je i Boxidar (Božidar Kokot) (https://www.youtube.com/watch?v=ApbG-UlMj2Y ), dok i neki drugi, poput Bandodiora ili MTZ FZ, iako bez eksplicitno hrišćanske perspektive, snažno i beskompromisno svedoče o istinskoj prirodi krize savremenog društva, čiji su temelji duhovni, odnosno koji leže u palosti sveta. Pored ovih, postoje i drugi autori, poput Ilije Baše (Basha) ili Đorđa Čarkića Klinca, čije pesme obiluju motivima koje možemo tumačiti iz hrišćanske perspektive.
Na kraju, posebno treba izdvojiti odličan i zaokružen album „Teozis“, autora pod imenom Mige (Dimitrije Mladenović), koji nas postepeno, iz pesme u pesmu, od sveta poroka vodi ka otkrovenju, od Vavilona ka Novom Jerusalimu, objedinjujući celinu hrišćanskog ličnog i kolektivnog iskustva, koje se u osnovi eshatološko (https://www.youtube.com/watch?v=QxgTmDI0mnk ).
Srpski reperi koje smo naveli o iskustvu i doživljaju hrišćanstva svedoče iz dubine svog jedinstvenog ličnog iskustva, iz kojeg tumače stvarnost u kojoj živimo, ne svodeći je na prolazne ideološke trendove. Upravo lični i proživljen karakter njihovog iskustva čini da ono ima univerzalni, a ne samo lokalni značaj. U tome, uz njenu veliku popularnost i sveprisutnost, leži i misionarski potencijal ove vrste muzike, ali i potencijal opšteg društvenog preobražaja.
Vladimir Kolarić je pisac i teoretičar kulture, autor knjige „Još svetlosti – eseji o umetnosti i popkulturi“, koja je delimično posvećena srpskoj rep muzici.
Mateja Pantić je rep muzičar koji deluje pod umenom NFL Mateja i student Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Tekst je prvobitno objavljen na sajtu Balkan Actu, pod naslovom Le Christianisme dans les nouvelles musiques populaires serbes: https://balkans-actu.com/le-christianisme-dans-les-nouvelles-musiques-populaires-serbes/
