U istoriji srpskog ratovanja puno je slavnih borbi, ali samo jedna može da se nazove “drugim Kosovskim bojem” – bitka za Košare, koja je okončana pre tačno 25 godina.
Teroristički napadi na srpsku vojsku u graničnim predelima počeli su još 1998. godine, a 30. septembra u zasedi uz graničnu liniju, u blizini karaule Košare, poginula su petorica vojnika.
Rat na KiM je počeo šest meseci kasnije, protivpravnom NATO agresijom na SRJ. Najkrvavije bitke, međutim, vođene su između Vojske Jugoslavije i terorističke UČK, potpomognute NATO avijacijom i regularnom albanskom vojskom na granici sa Albanijom od 9. aprila do 10. juna 1999. godine.
Lažni napad i pravi plan
Teroristička UČK i NATO planirali su iznenadan napad kroz karaulu Košare i prodor ka Metohiji u cilju zauzimanja Đakovice i presecanja linije VJ između Đakovice i Prizrena. Njihov krajnji plan je bio da zauzmu čitavu Metohiju i nateraju VJ na otvoreni sukob sa njima, kako bi se otkrile snage VJ i omogućilo NATO avijaciji da ih bombarduje.
Na pravoslavni Veliki petak, 9. aprila 1999, u tri ujutru počela je masovna artiljerijska vatra sa albanske strane u pravcu karaule Morina, gde je bio, ispostaviće se, lažni napad, kako bi se interventne jedinice Vojske Jugoslavije odvukle u tom pravcu, da bi se oko 4.30 vatra prenela na karaulu Košare, uz masovni napad pešadije terorističke UČK.
Vatru je otvorila regularna Vojska Albanije prema pograničnim položajima Vojske Jugoslavije. U napadu su upotrebljavani topovi, haubice i minobacači i vatru su koordinisali jako dobro obučeni pripadnici francuske Legije stranaca.
Na početku kopnene agresije, srpsku granicu čuvalo je 110 vojnika 53. graničnog bataljona, ali su se, sve do dolaska pojačanja, borili kao da su oni ti koji su u prednosti.
“NATO planeri su mislili da izvrše napad pod kodnim imenom ‘Strela 1’ u pravcu rejona Košare i da izvrše presecanje jedinica vojske tadašnje Savezne Republike Jugoslavije”, kaže pukovnik Ljubinko Đurković za RT Balkan, dodajući da je cilj bio da onesposobe 125. i 549. motorizovanu brigadu, kako bi nesmetano mogli da nastave dejstva prema Prištini.
Albanci su napadali u tri pravca: prvi je bio prema vrhu Rase Košares, drugi je bio prema karauli Košare i treći prema vrhu Maje Glave. Tokom artiljerijskog granatiranja, otprilike 1.500 pripadnika OVK je neprimećeno prišlo granici.
“Taj plan je bio neočekivan”, kazao je pukovnik Đurković. Kako za njega, tako i za čitavu komandu. Zbog toga je neprijatelj u prvih nekoliko sati postigao efekat iznenađenja.
“Napad je počeo silovito, rano ujutro, oko 4 sata, prvo napadom na susednu karaulu, a potom u reonu Košara. Tih 110 graničara uspelo je da zadrži tempo napada jakih snaga. Do 9 sati oni su usporavajućim dejstvima i odbrambenim manevrom uspeli da ih zadrže na liniji od 100 do 300 metara na našoj teritoriji, u zavisnosti od konfiguracije terena”, objasnio je Đurković.
Ističe da su snage neprijatelja bile višestruko nadmoćnije, te je odbrana u momentu prvog napada bila izuzetno značajna.
Tok sukoba
Dva ešalona od oko 5.000 ljudi napala su srpsku vojsku. U prvom ešalonu se nalazili su se američke “Zelene beretke”, kao i pripadnici britanske specijalne jedinice SAS. Drugi ešalon činila je kompletna druga pešadijska divizija albanske vojske i NATO snage u rezervi. Logističku podršku za napad, pružala je Alijansa, prisetio se pukovnik Đurković.
“Za tih nekoliko sati komandovanje se konsolidovalo, dovedene su sveže snage koje su neprijatelja zaustavile, a 11. aprila se krenulo u protivnapad. Za tri dana su vraćene sve kote, odnosno sve tačke naše teritorije”, objasnio je komandant odbrane Košara.
Treba imati na umu krajnje nepovoljnu situaciju u kojoj su se našli pripadnici VJ. Napadači su se nalazili na višim tačkama, bili su brojniji, a avijacija NATO-a imala je potpunu prevlast u vazdušnom prostoru.
Planinski reljef je skoro u potpunosti onemogućavao upotrebu ratne tehnike sa naše strane i otežavao dovođenje novih snaga. Iako je bio april, u jednom danu su se smenjivala godišnja doba, padala je kiša, bilo je susnežice, na višim tačkama i dalje je bilo snega.
Ogromna žrtva
Najveći broj pripadnika graničnih jedinica činili su vojnici na redovnom odsluženju vojnog roka koji su služili vojsku od marta 1998. godine i imali su uglavnom po 19 ili 20 godina. Poginulo je 108 pripadnika vojske i dobrovoljaca, a tela nekoliko vojnika nikada nisu izvučena sa granice.
Njihova žrtva je ogromna, a bol porodica nastradalih nemerljiv, kao i ponos što su njihovi najmili otadžbini dali najvrednije što imaju – život. Ipak, ostaje pitanje zbog čega mladi vojnici nisu zamenjeni iskusnijim kadrom i kako bi to uticalo na tok borbi na granici sa Albanijom.
Snage Vojske Jugoslavije u bici za Košare 1999. godine činili su i delovi 125. motorizovane brigade, 53. granični bataljon, vojna policija iz Beogradskog i Kragujevačkog korpusa, delovi 63. padobranske i 72. specijalne brigade i manjim delom dobrovoljci iz zemlje i inostranstva.
Ostalo je upamćeno i da je Vojska Jugoslavije uspela da popne dva tenka T-55 na nepristupačan teren, što nije imalo realnog značaja u borbama, ali je svakako podiglo moral srpskim borcima i stvorilo paniku u neprijateljskim redovima.
Naredna dva meseca nastavile su se krvave borbe, ali neprijatelj nije imao veće uspehe. Snage koje su pristupile odbrani otadžbine bile su najbolje što srpska vojska ima u tom trenutku.
Srbi kao Indijanci
Tokom krvavih borbi na Košarama bilo je i mnogih bizarnih scena, u koje je teško poverovati. Dešavalo se da ljudi sa obe linije fronta zbog guste magle zalutaju u neprijateljske rovove i vrate se u sopstvene, a da ih niko ne primeti.
Pripadnicima VJ koji su se grejali pored vatre jednom prilikom je prišao čovek u vojnoj uniformi, seo pored njih i kada su ga posle nekoliko minuta pitali iz koje jedinice on je odgovorio na albanskom.
Taj pripadnik OVK je zarobljen, a utvrđeno je da se posle jednog od napada dugo skrivao u žbunju, ali je izašao kada je video vatru i ljude.
Dvojica pripadnika Vojske Jugoslavije su po magli uspeli da ušetaju u neprijateljski rov, “zarobili” teški protivavionski mitraljez i bezbedno ga doneli u svoj rov.
Zbog stalnog prisluškivanja jedan rezervni oficir VJ se prisetio američkih Navaho Indijanaca iz Drugog svetskog rata, i angažovao dvojicu Roma, pripadnika VJ, koji su na svom jeziku radio vezom navodili jugoslovensku artiljeriju i minobacače.
Do kraja rata NATO i teroristička UČK nisu uspeli da shvate o čemu se radi, jer nisu razumeli romski jezik.
Nakon potpisivanja Kumanovskog sporazuma usledilo je povlačenje srpske vojske, od 10. do 14. juna. Heroji odbrane Košara nisu očekivali povlačenje u miru, kada su u ratu uspeli da odbiju višestruko nadmoćnijeg neprijatelja, pitali su “Komandante, ko nas menja?”.
Sva ta žrtva koju su podneli, i sve što su preživeli, nakon čega je stigla vest da se povlače bilo je, uvek kažu svi veterani sa knedlom u grlu, “nešto veoma teško”, jedino teže od toga je, svedočili su oni, “kada pogine drug”.
