Prašuma je dom brojnim vekovima starim stablima, uglavnom bukve, jele i smrče, sa pojedinim primercima starim preko 300 godina. Netaknuta priroda ovog područja omogućava razvoj bogatog biodiverziteta, uključujući raznovrsnu floru i faunu koja se razvija bez uticaja čoveka.
Drveće u prašumi Janj dostiže izuzetne visine, često preko 50 metara, a mnoga stabla imaju prečnik koji premašuje jedan metar. Područje je takođe značajno kao mesto koje čuva prirodne procese poput razgradnje i obnavljanja šumskih ekosistema. Ovde se mogu pronaći i pale trupci, što doprinosi stvaranju habitata za brojne mikroorganizme, gljive i insekte. U ovom jedinstvenom prirodnom ambijentu stanuju i razne životinjske vrste, uključujući sisare, ptice i retke vrste insekata.
Zahvaljujući svojoj izuzetnoj vrednosti, prašuma Janj je proglašena strogim prirodnim rezervatom, što znači da je svaka ljudska aktivnost u njoj strogo ograničena. Ova zaštita omogućava očuvanje izvornih šumskih ekosistema i nudi mogućnost istraživanja prirodnih procesa u njihovom najčistijem obliku. Prašuma Janj je ujedno i značajna turistička atrakcija, koja privlači ljubitelje prirode, naučnike i istraživače iz celog sveta. Njena lepota i netaknuta priroda predstavljaju pravi dragulj koji svedoči o tome kako su šume izgledale pre industrijalizacije i intenzivnog korišćenja prirodnih resursa.
Ova čudesna prašuma skriva mnoge tajne, a godinama je posvećeno čuvaju od ljudi.
Nalazi se u zapadnom delu Republike Srpske na teritoriji opštine Šipovo na zapadnim padinama masiva Stolovaš. Dijapazon variranja nadomrske visine je između 1.180 i 1.510 metara. Zauzima površinu od 295 hektara. Jezgro prašume čini površina od 57,2 hektara.
Veći deo flore prašume Janj čine stabla bukve i jele kao i javora, breste, jasena i smrče. Pod prašumama se smatraju šume koje su sačinjene od stabala različite veličine i starosti, a koje su nastale i razvijale se prirodnim putem, bez ljudskog uticaja. U njima se odvijaju prirodni procesi počevši od klijanja pa sve do prirodnog odumiranja stabala i procesa koji slijede posle.
Strogi standardi
Sam proces “ubeđivanja” stručnjaka iz Međunarodne unije za očuvanje prirode, IUCN, da prašuma Janj ispunjava stroge standarde UNESKO, trajao je od 2017. godine.
Ali, priča o prašumi traje mnogo duže. Još u doba SFRJ, od 1954. godine, ova je šuma pod strogim režimom zaštite.
A to znači da je u ovom prirodnom rezervatu, površine 295 hektara, već skoro 70 godina zabranjena ne samo seča, nego i bilo kakva ljudska delatnost.
Skoro sedam decenija ovde nije posečena ni jedna jedina grančica, niti je kročila ljudska noga, osim čuvara prašume i naučnika. Čak i u ratu ova je prašuma bila zabranjena zona: i za ratnike i za šumokradice.
„Znali smo mi dobro s čim raspolažemo i kakvo blago imamo. Ali valjalo je sve to dokumentovati, potkrijepiti argumentima, uklopiti u stroge unaprijed zadate forme i, naravno, prevesti na engleski – kaže dr Jugoslav Brujić, profesor Šumarskog fakulteta u Banjaluci, koji je pripremio aplikaciju za UNESKO.
Kaže da je bio siguran u uspeh svoje misije onog dana kada je uspio “dovući” predstavnike IUCN u Šipovo i odvesti ih u prašumu.
„Smjestili smo ih u lovačku kuću, ložio sam im vatru u kaminu, spremao tursku kafu u džezvi. Sve im je to bio pravi doživljaj. Ali tek kada su otišli u prašumu oduševljenje je dostiglo vrhunac“, priča profesor Brujić
