Početna » Istorija » Nebojša Lazić: Čuvar Crkve u vremena teška – Patrijarh srpski German

Nebojša Lazić: Čuvar Crkve u vremena teška – Patrijarh srpski German

Njegova svetost patrijarh German svjedok je najtragičnih vremena po naš narod. Djetinjstvo je proveo u vihoru Prvog svjetskog rata, kao sveštenik službovao između dva rata, a krst patrijarha srpskog nosio u vremenu komunizma. Često oklevetan i prezren nije odustao od očuvanja i obnavljanja Srpske Pravoslavne Crkve. Sačuvao je Crkvu i spremio je za nova vremena žrtvujući sebe za narod svoj.

Hranislav Đorić rođen je na Preobraženje Gospodnje 1899. godine od oca učitelja Mihaila, koji je kasnije postao sveštenik, i majke Cvete. Bogosloviju je završio u Sremskim Karlovcima, prava studirao u Parizu, a Pravoslavni bogoslovski fakultet završio u Beograd. Rukopoložen je za sveštenika 1927. godine, supruga mu umire na četvrtom porođaju 1936. godine, nakon čeka ubrzo ga monaši patrijarh Vikentije u manastiru Studenica. Episkop budimski postaje 1952. godine, a patrijarh 13. septembra 1953. godine. Oba sina su mu uhapšena bila, a jedan streljan od strane komunističkih vlasti, patrijarh je morao vijek da se nosi sa njima, ali još gore sa uvredama da je čak crveni patrijarh.

Čitav dvadeseti vijek je bio vijek stradanja Srba. Patrijarh German nije samo svjedok vremena nego i neko ko se upustio u koštac sa nevoljama njegovog naroda.

Istraživanja pokazuju da 1958. godine samo 10% stanovništva se krsti po pravoslavnom običaju, samo 20% stanovništva slavi slavu, mahom bez crkvenog obreda. Tokom Drugog svjetskog rata uništeno je bilo 330 crkava, 49 kapela i 17 manastira, a ozbiljno je bilo oštećeno čak 335 crkava, 23 kapele i 17 manastira. Najveća razaranja su bila na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske (NDH) Nakon nezapamćenih stradanja u Drugom svjetskom ratu, ubijanja vladika, sveštenstva i vjernika, SPC se nije oporavila. Nekad duhovni pokretač naroda bio je razoren, hramovi uništeni, bogoslovije prazne.

Kao i često kroz istoriju hrišćanstva, nastupila su teška vremena ispovjedništva. Počeli su progoni, oduzimanje imovina i marginalizacija crkve, najmanje 200 sveštenika je hapšeno u prvim godinama komunizma. Narod se okrenuo bezbožništvu i prvi puta u svojoj istoriji odstupio od Svetosavske Crkve, bilo je stradanja, ali nikad toliko apostasije među našim narodom. Nije bilo dovoljno samo Srpsku Crkvu sistematski razarati, komunističke vlasti su pribjegle još za vrijeme patrijarha Vikentija i stvaranju svojih „crkva“ kao one danas u Sjevernoj Makedoniji, ili nekomunističke tvorevine CPC. Crkva je stub identiteta srpskog naroda. SPC je poslednji bedem koji je trebao da se onesposobi zarad dezintegracije etosa. Ateistička religija mesijanskog modela ušla je u oštru konfrontaciju sa svim hrišćanskim, a posebno srpskim.

Agrarna reforma je posebno se rigidno sprovodila nad crkvenom imovinom. Obračun sa SPC je bio brutalan. 126 sveštenika je odmah stradalo, posebna brutalnost je zabilježena u Crnoj Gori. Američki rasol i episkop Dionisije u dijaspori su se počeli udaljavala od SPC, a unutra naše crkve stvoreno je udruženje sveštenika iza kojeg je jasno stajala država. Poznata je krilatica svešteničkog udruženja: „Krst nosim zvezdom se ponosim, Tita volim, a Bogu se molim“. Udrušenje sveštenika osnovano je u Crnoj Gori 1945. godine, ali je ono nestalo radom patrijarha Gavrila Dožića, da bi ponovo bilo aktivirano od 1947. god. Oko 70% sveštenstva su bili članovi ovog udruženja, koje je ideološki bilo skroz kompaktno tadašnjim vlastima. Patrijarh German ni pod najvećim pritiscima nije pristajao na ustupke ovom udruženju, zato što se svetonazori udruženja i ustrojstvo direktno konfrotiraju sa crkvenom hijerarhijom.

Stradanje je bilo dvojaka po crkvu, kako spolja tako i kroz razne unutrašnje mehanizme pritisaka. Patrijarh German je u tom vremenu borio se za opstanak, počeo je diplomatsku borbu za opstanak vjere u nekad krštenoj zemlji. Strahoviti pritisci države manifestovani kroz verske komisije na sve moguće načine su pravili institucionalni pritisak. Ateistička država je napravila svoju crkvu u Makedoniji, borba se cjelovitost i jedinstvo je odmah morala da počne. Novoizabranu hijerarhiju prvo nije priznala Srpska Crkva, zatim ni ostale Pomjesne Crkve. Patrijarh German je izazvao neviđeni skandal ne dolazeći 1967. godine na proslavu Dana republike, a na poziv Josipa Broza Tita.

Svjestan je bio vremena u kojem se nalazi, potrebne diplomatije, ali granice su bile potrebne zarad očuvanja jedinstva Crkve. Nedolazak na proslavu Dana republike patrijarh je opravdao dolaskom samoproglašenog mitropolita skopskog na isti. U isto vreme je počeo veliki raskol u dijaspori, vladika Dionisije je stao na čelo raskolnika. Ovaj raskol je tek prevaziđen tek za vrijeme patrijarha Pavla. Patrijarh German je uspeo svojim trudom i radom da obnovi manastir Žiču koji je stradao potpuno od nacističkog bombardovanja, započeo je obnovu mnogo manastira i crkva. Obnovio je rad bogoslovije u manastiru Krka, pokrenu rad brojnih crkvenih časopisa, sve ovo je u tom vremenu bilo nezamislivo bez mukotrpnog truda, ali i mudrosti. Nosio se patrijarh samo on zna kako sa terorom tadašnjih državnih institucija, u nekim momentima je morao da pristane na minimum saradnje sa komunistima zarad opstanka, ali je dolazilo i do ozbiljne konfrontacije. Ozbiljan primer otpora patrijarha Germana jeste i odbijanje Svetog arhijerejskog Sabora na majskom zasjedanju 1973. godine da podrži nominaciju Josipa Broza Tita za Nobelovu nagradu za mir. Objašnjenje SPC jeste da Crkvi nije mjesto da se mješa u vancrkvene međunarodne aktivnosti pozivajući se na odluku Sabora SPC od 1939. godine.

Kolika je bila istrajnost patrijarha Germana u borbi za Srpsku Crkvu svakako govori i podatak da je 88 puta podnosio molbu za nastavak gradnje Hrama Svetog Save na Vračaru. Nakon 26 godina mu je uslišena molba što se poklopilo sa slabljenjem represivnog aparata prema crkvi. Izgradnja Hrama je ponovo počela 12. maja 1985. zahvaljujući istrajnoj borbi patrijarha. Osamdesetih godina dvadesetog vijeka dolazi do pada komunističke ideologije, represalije prestaju, agresivna mržnja okolnih naroda dovodi i Srbe do buđenja. Kao granični period prestanka represalija i dolaska novog doba možemo da uzmemo pojavljivanje patrijarha Germana na Gazimestanu 1989. godine.  Ubrzo je nakon ovog događaja patrijarh doživeo stravičnu povredu kuka, od koje se nije oporavio.

Ispovjednik vjere je bio, sačuvao je Srpsku Crkvu i spremio je za jedan novi period. U vremenu bezbožništva svjedočio je vjeru, kao prvi, pristao je na klevete, uvrede i razne osude kako komunističke tako i antikomunističke javnosti. „Zmiju gladi, a ispod nje se vadi“ je bila poznata poslovica koju je primenjivao patrijarh Germana. Dok su ga optuživali da je crveni patrijarh, on je sebe dao cjeloga Hristu služeći Crkvi njegovoj nedozvoljavajući da je vrata Ada savladaju. Sačuvao je Crkvu žrtvujući sebe.

Povezani članci:

Portal Kompas Info posebnu pažnju posvećuje temama koje se tiču društva, ekonomije, vere, kulture, istorije, tradicije i identiteta naroda koji žive u ovom regionu. Želimo da vam pružimo objektivan, balansiran i progresivan pogled na svet oko nas, kao i da podstaknemo na razmišljanje, diskusiju i delovanje u pravcu boljeg društva za sve nas.