Milan Kašanin, jedna od najznačajnijih ličnosti srpske kulture, ostao je upamćen kao čovek koji je svoje znanje i ljubav prema umetnosti i kulturi stavio u službu svog naroda, naročito tokom Drugog svetskog rata.
Iako je preživeo velike lične tragedije i izazove, posvećenost očuvanju kulturnog nasleđa Srbije ostaje njegovo najveće nasleđe.
Počeci i obrazovanje
Kašanin je rođen 1895. godine u Beogradu. Njegova izuzetna intelektualna radoznalost odvela ga je u Pariz, gde je studirao istoriju umetnosti na čuvenoj Sorboni.
U tom periodu, obogatio je svoje znanje kroz kontakte sa najvećim evropskim intelektualcima, istovremeno razvijajući jaku vezu sa srpskim kulturnim identitetom.
Po povratku u Srbiju, njegova stručnost u istoriji umetnosti i književnoj kritici brzo je postala priznata i uvažena.
Narodni muzej i Drugi svetski rat
Kašanin je 1935. godine postao direktor Narodnog muzeja u Beogradu. Ova pozicija ga je stavila u prvi plan kada je počeo Drugi svetski rat. Dok su okupatori palili i uništavali mnoge kulturne ustanove i spomenike, Narodni muzej je zahvaljujući Kašaninovoj upornosti i hrabrosti ostao netaknut.
Njegova odlučnost da svako jutro pešači od Žarkova do muzeja, uprkos ratnim opasnostima, postala je simbol njegove posvećenosti.
Iako je njegova kuća u Hilandarskoj ulici potpuno uništena u granatiranju, Kašanin je nastavio da brine o muzeju, uspevši ne samo da sačuva predratnu kolekciju već i da je uveća tokom rata.
Najpoznatiji dodatak kolekciji iz tog perioda je delo „Ruanska katedrala“ od Kloda Monea, što je za vreme okupacije bilo gotovo neverovatno postignuće.
Život nakon rata – Politička progonstva
Nakon oslobođenja i dolaska komunista na vlast, Kašanin je brzo osetio posledice novog političkog sistema. Iako je nesumnjivo bio jedan od najuglednijih kulturnih radnika u Srbiji, komunistička vlast ga je odmah udaljila sa mesta direktora Narodnog muzeja. Njegova dela su zabranjena, a sam Kašanin se našao na margini društva. Verovatno je tome doprinelo i njegovo prijateljstvo sa knezom Pavlom.
Uz pomoć kneza Pavla, Kašanin je tridesetih godina uspeo da kupi za Muzej slike Monea, Renoara, Dega, Derena, Vlamenka, Van Dongena, Utrila, Bonara, Gistava Moroa, Tuluz-Lotreka, Anrija Matisa, Žorža Ruoa, Suzane Valadon…
Muzej kneza Pavla se nalazio u Dvorskom parku (još Pionirskom).
Danas je tu Predsedništvo Republike. Nema ni spomen-ploče da podseti na nekadašnji ponos Beograda. Na veliko delo kneza Pavla i Milana Kašanina. Ono što je knez rekao, potvrdilo se:
„Teška sudbina našeg naroda, koja nas je od pamtiveka pratila, i koja je nemilosrdno rušila napore prethodnih generacija, još se jednom ponovila.“
Ovo nije bio kraj profesionalnih nevolja Milana Kašanina. Nakon otvaranja Muzeja fresaka, ponovo je pozvan iz penzije da pomogne u organizaciji i obuči nove kustose, ali je i tada brzo sklonjen.
Politički uticaj nove vlasti sprečio je njegovo imenovanje za akademika, što je bilo veliko priznanje koje je zaslužio svojim radom i doprinosom srpskoj kulturi.
Umro je u potpunom siromaštvu
Milan Kašanin je umro 1981. godine u potpunom siromaštvu, bez ikakvih javnih počasti ili priznanja. Međutim, njegovo delo i nasleđe su neosporni. Njegova posvećenost očuvanju kulturnog blaga tokom najtežih vremena ostaje kao večiti podsetnik na to koliko je važna uloga pojedinaca u zaštiti nacionalne baštine.
Kao jedan od najistaknutijih srpskih intelektualaca svog vremena, Kašanin je bio ne samo čuvar srpske umetnosti, već i svedok istorije, od kraljevine do komunističkog režima.
Njegova sposobnost da sačuva kulturno blago uprkos ratnim razaranjima, kao i njegova ogromna ljubav prema srpskoj umetnosti, čine ga jednom od najznačajnijih figura u istoriji srpske kulture.
