Manastir Svetog Nikole, poznatiji kao manastir Ozren nalazi se u dolini reke Spreče, na zaklonjenom mestu pod planinom Ozren po kojoj je i dobio ime. Do njega se stiže sedam kilometara dugim putem od Petrova.
Prema narodnom predanju manastir je zadužbina kralja Dragutina, koji je vladao ovim krajevima. Vuk Karadžić je zapisao narodnu pesmu u kojoj najmlađi sin Nemanjin – Sveti Sava ne pominje samo Hilandar, Dečane, Studenicu i Đurđeve Stupove, već kaže:
„I Papraću blizu Borogova
I Vozuću kraj vode Krivaje,
Ozren Crkvu nasred Bosne slavne…“
Prvi pisani spomen nalazi se u samom hramu, na natpisu iznad ulaznih vrata iz 1587. godine. Tu piše da je pop Jakov patosao crkvu. Pretpostavlja se da je gradnja počela nekoliko godina ranije na temeljima neke ranije pravoslavne bogomolje. Pomenuti pop Jakov se zamonašio i svoju crkvu pretvorio u manastir.
Za vreme igumana Jakova živopisana je crkva 1605-1606. godine. Živopis je obavio poznati slikar pop Strahinja. Svedočanstvo je ostavio sam se potpisavši na nekoliko mesta u hramu. Tokom konzervacije ovog životopisa u 2012. godini, tim, na čijem čelu je bila profesorica Milica Kotur, pronašao je ostatke živopisa ispod živopisa koji je uradio pop Strahinja, što ukazuje na još stariju istoriju manastira.
Veličina i značaj
O veličini manastira i njegovom značaju govori i to što se tokom 16. veka pojavljuje nekoliko rukopisnih knjiga napisanih u manastiru ili za manastir:
- Panegirik iz 1589. godine, rad poznatog kaligrafa Timoteja pisan u manastiru,
- zatim Minej za novembar iz 1590. godine, rad istog autora,
- Metafrast iz 1592. godine, gde se Timotej potpisuje kao đakon.
Ova prepisivačka praksa je primenjivana i u 17. veku. To potvrđuju i dve knjige iz 1677. i 1679. godine, koje su dospeele u sremski manastir Rakovac.
Stradanja
Kraj 17. veka donosi najveća stradanja naroda ovog kraja Bosne od Turaka, što svakako ne zaobilazi ni pravoslavne svetinje. Predanje kaže da su Turci posekli dvadeset ozrenskih monaha, ali da nisu porušili crkvu. Manastir Svetog Nikole nakon toga životari i o njemu se brinu okolni sveštenici i narod koji ne zaboravlja svoju svetinju. Tek 1770. godine zabilježena je popravka krova, a pretpostavlja se da je tada dograđena i manastirska kuća (obnovljena 1856. godine).
Deceniju nakon toga kaluđeri Joanikije i Josif obnavljaju manastirski život, dograđuju i popravljaju manastir. Po izbijanju Prvog srpskog ustanka, verovatno zbog bliskih veza sa ustanicima, manastir je opustošio i opet je ostao bez bratstva.
Okolni sveštenici se brinu o manastiru i nakon dobijene dozvole od turskih vlasti 1842. godine prota Marko Marjanović sa sveštenstvom i narodom počinje obnovu manastira, a tada je prepokrivena i crkva. Manastirskom hramu je dozidan zvonik 1879. godine, a dolaskom u manastir monaha Petra S. Ivančevića 1884. godine, u manastiru se obnavlja i monaški život.
Manastirska škola
Krajem 19. veka u manastiru je proradila i manastirska škola. Novosadski slikar Nikola Dimšić je 1895. godine izradio novi ikonostas. Ovaj ikonostas se danas nalazi u selu Boljanić kod Doboja. Na mestu starog manastirskog ikonostasa podignut je novi 1912. godine. Tokom Prvog svetskog rata manastir nije pretrpio nikakva stradanja, a nakon rata 1920. godine je od Petrova do manastira prosečen put.
Drugi svetski rat nije zaobišao ni manastir ni manastirsko bratstvo. 14. jula 1941. godine ustaše hapse igumana Gavrila i jeromonaha Serafima Ljubojevića. Prvo ih sprovode u zatvor, zatim u logor, a kasnije proteruju u Srbiju. Manastir je teško oštećen tokom rata, a sama crkva je bombardovana nekoliko puta, manastirska riznica poharana, biblioteka i arhiva manastira uništeni. Nakon Drugog svjetskog rata u manastir se vraća jeromonah Serafim koji za dvije godine uspijeva da obnovi manastir i uspostavi u njemu monaški život.
Iz poslijeratne istorije manastira treba pomenuti i stradanje episkopa Nektarija u manastiru od strane komunista ovoga kraja i njegovo protjerivanje na Preobraženje 1953. godine.
Manastir Svetog Nikole je 1980. godine ukrašen i kamenim ikonostasom koji je izradio Živan Milošević, a ikone je uradio 1981. godine ikonopisac Pavle Kalanja. Ikone su kasnije zamijenjene mozaikom koji je uradio Đuro Radulović iz Beograda.
Relikvije
U manastiru se nalazi netruležna ruka Svete Marije, te čestice moštiju Svetog kralja Dragutina, Svetog kneza Lazara, Svetog Nikole i časni Krst iz Jerusalima.
Velika obnova koja uključuje izgradnju novih objekata rađena je posle 2000. godine po blagoslovu tadašnjeg episkopa zvorničko-tuzlanskog Vasilija.
Po blagoslovu episkopa zvorničko-tuzlanskog Fotija, iguman manastira od juna 2019. godine je arhimandrit Gavrilo Stevanović koji je tu došao nakon 20 godina upravljanja manastirom Uspenja Presvete Bogorodice iz dalmatinske eparhije.
