Na obodu Miljakovačke šume, u beogradskoj opštini Rakovica, nalazi se manastir posvećen arhanđelima Mihailu i Gavrilu. U ovoj duhovnoj oazi, ušuškanoj nadomak Beograda, svoj večni mir našla čak dvojica srpskih patrijarha, ali i slavni junak Vasa Čarapić.
Manastir na raskrsnici
Priča o manastiru i naselju Rakovica neraskidivo su povezani. Zapravo, usled burne istorije ovih prostora, ne zna se tačno da li je manastir dobio ime po naselju ili naselje po manastiru. Ono što je izvesno je da oboje duguju Rakovičkom potoku, koji je, pak, svoje živopisno ime dobio po rakovima koji su nekada u njemu obilato živeli.
Nije poznato ni tačno vreme njegove izgradnje. Predanje kaže da je manastir izgrađen još u vreme kraljeva Milutina i Dragutina, kada su se Beograd i okolina po prvi put našli pod srpskom vlašću. Naime, zahvaljujući poklonu svog tasta, ugarskog kralja Žigmunda, kralj Dragutin je dobio na upravu područje uz Dunav i Savu, te u Beogradu osnovao svoj dvor.
Nešto uverljiviji su spisi hrvatskog turkologa, humaniste i diplomate Feliksa Petančića koji je početkom 16. veka, tačnije 1502. godine posetio Srbiju. U njima se navodi i Manastir Rakovica kao jedna od crkava u okolini varoši. I Turci su vodili precizni popis, te se spominje i šest decenija kasnije.
Evo vam nešto predivno sa vječne kuće svetog patrijarha Pavla, i meni izmamilo suzu ♥️ pic.twitter.com/cwkhIy4e0z
— Aleksandar Stojanović (@Kleronovinar) November 4, 2024
Od Turaka saznajemo i o strašnoj sudbini koja ga je zadesila 1592. godine prilikom pohoda Sulejmana Veličanstvenog na Beč. U vihoru rata i pod teškim udarcima turskih sablji, tada je po prvi put razrušen i spaljen. Sličnu sudbinu će doživeti i u narednim sudarima ova dva carstva. Prvo početkom, a zatim i krajem 18. veka.
Upravo je i to razlog zašto je sam manastir više puta premeštan. Kako bi se našao na udaru vojski i pljačkaša, tako je bratstvo svoju skromnu crkvu i konak pomeralo ka šumi koja mu je čuvala zaleđe.
Duhovna oaza Beograda kroz vekove
Mada je manastir više puta razaran i pljačkan, do danas je sačuvana manastirska crkva Svetih arhanđela Mihajla i Gavrila. Sagrađena je u periodu od sredine 16. do kraja 17. veka. Prvobitno je izgrađena u bogatom i prepoznatljivom stilu moravske škole, sa dva kubeta iznad naosa i priprate, da bi intervencijama u 18. i 19. veku njen izgled donekle bio izmenjen.
Upravo u tom periodu manastir dolazi pod zaštitu kneza Miloša i kneginje Ljubice Obrenović, koji ga pomažu, ali i bira za mesto počivanja njihovog prerano preminulog sina Todora. Ljubica, žena velike majčinske ljubavi, inteligencije, ali posvećena veri, bogato je pomagala manastir koji je njoj u čast jedan deo nazvao “Ljubičin konak”. Nekoliko decenija kasnije, i knez Miloš će dati svoj doprinos u vidu novog ikonostasa koji je podignut 1862. godine. Pored članova porodice Obrenović, ovde je tih godina sahranjen i veliki vojskovođa Prvog srpskog ustanka Vasa Čarapić, što samo ukazuje na veliki značaj manastira.
Mesto za dva patrijarha
Mir manastirske porte tih godina je za večno počivalište odabrao i patrijarh srpski Dimitrije Pavlović. Patrijarh Dimitrije ostao je upamćen kao patrijarh koji je i zaista proživeo svog naroda. Bio je i uz svoje duhovno stado u godinama najvećih izazova Velikog rata. Tada je i sam prateći vojsku prošao Albansku golgotu. Po ujedinjenju i obnovi Pećke patrijaršije, izabran je za prvog patrijarha Srpske pravoslavne crkve. Na tom mestu je ostao do svoje smrti 1930. godine.
U ovom manastiru školu je polagao, a zatim i rukopložen u čin jeromonaha duhovnik otac Tadej Štrbulović.
Posle Drugog svetskog rata, u manastiru se nalazilo sedište Beogradske bogoslovije. Od 1961. godine postaje ženski manastir.
Danas je manastir neizostavno mesto za sve one koji traže duhovni mir i beg od užurbane metropole. Ovo je prepoznao i svetopočivši patrijah Pavle, koji je po svojoj izričitoj želji sahranjen upravo u ovom manastiru.
U manastiru je sahranjen i srpski junak iz Prvog srpskog ustanka Vasa Čarapić.
Pored crkve, grobova istaknutih ličnosti i duhovnika, vredna obilaska je i još jedna čudotvorna beogradska česma Svete Petke. Ovaj izvor nalazi se u neposrednoj blizini manastira.
