Jovan Žujović je jedan od najznačajnijih srpskih naučnika sa kraja 19. i početka 20. veka, koji je postavio temelje geološke nauke u Srbiji, ali i ostavio značajan trag u paleontologiji, antropologiji i društvenom životu.
Rođen je 18. oktobra 1856. u Brusnici kod Gornjeg Milanovca u tadašnjoj Kneževini Srbiji. Nakon završene osnovne škole i gimnazije u Beogradu, Žujović je nastavio obrazovanje u Parizu, gde je diplomirao prirodne nauke na Sorboni.
Naučna karijera i doprinos geologiji
Po povratku u Srbiju, postao je profesor geologije i mineralogije na Velikoj školi u Beogradu (preteči današnjeg Beogradskog univerziteta), gde je bio jedan od najistaknutijih profesora. Svojim radom i istraživanjima, Žujović je značajno doprineo razvoju geologije kao naučne discipline u Srbiji.
Posebno je poznat po radu na mapiranju geoloških formacija u Srbiji i istraživanju paleontoloških nalaza koji svedoče o drevnim geološkim erama na Balkanskom poluostrvu.
U ovom periodu, Žujović osniva Geološki zavod Srbije pri Velikoj školi i počinje da štampa časopis koji se zvao „Geološki anali Balkanskog polustrva“, ujedno i prvi ovakav časopis u tadašnjoj zemlji.
Jedan je od osnivača Muzeja srpske zemlje koji se danas zove Prirodnjački muzej u Beogradu, a takođe i jedan od osnivača Srpskog arheološkog društva, 1883. godine.
Posebna čast mu je pripala od strane kralja Milana Obrenovića koji ga je tada uvrstio u intelektualni krem društva, imenovavši ga članom Srpske Kraljevske Akademije. Jovan Žujović je bio najmlađi član a bilo ih je 16.
Ubrzo je postao i sekretar Akademije, a nakon smrti Stojana Novakovića i predsednik. Na mestu predsednika je bio 6 godina, do 1921. godine.
Njegov rad je bio ključan za razvoj Srbije u industrijskom pogledu
Njegov rad na mapiranju geološke strukture Srbije bio je ključan za razvoj zemlje u industrijskom i ekonomskom smislu, jer je omogućio bolje razumevanje mineralnih resursa Srbije.
Zahvaljujući njegovim naporima, Srbija je dobila svoju prvu geološku mapu i početke sistematskih istraživanja naftnih i rudnih nalazišta.
Pionir antropologije i kraniologije
Pored geologije, Žujović je bio pionir u kraniologiji, disciplini koja se bavi proučavanjem lobanja i fizičkih karakteristika ljudskih populacija. Njegova antropološka istraživanja, posebno kroz radove poput knjige Kameno doba iz 1893. godine, postavila su temelje za buduće generacije naučnika u ovoj oblasti.
U toj studiji, on se oslanjao na rad francuskih naučnika i analizirao razvoj čoveka u praistoriji. Takođe je doprineo razumevanju razvoja balkanskih naroda kroz studije o poreklu i migracijama ljudi na ovim prostorima.
Kao veliki stručnjak bio je izuzetno cenjen u društvu, toliko da je bio jedan od osam prvih profesora na Beogradskom Univerzitetu uz: Simu Lozanića, Jovana Cvijića, Mihaila Petrovića, Andru Stevanovića, Milića Radovanovića i Ljubomira Jovanovića.
Politička aktivnost i ministarski mandati
Žujović nije bio aktivan samo u nauci, već je igrao važnu ulogu u političkom životu Srbije. Tokom svoje karijere, služio je kao ministar prosvete i crkvenih dela u dva navrata, a kasnije i kao ministar inostranih poslova.
Kao ministar prosvete, radio je na reformi obrazovnog sistema, a u vreme Prvog svetskog rata bio je specijalni izaslanik srpske vlade u Parizu. Tamo je vodio misiju prikupljanja pomoći za izbeglice i organizovanja srpskih škola za decu koja su izbegla iz Srbije.
Osnivanje Srpskog geološkog društva
Žujović je bio jedan od osnivača i prvi predsednik Srpskog geološkog društva, osnovanog 1891. godine. Ovo društvo je bilo prva naučna organizacija te vrste na Balkanu, i odigralo je ključnu ulogu u razvoju geologije u Srbiji.
Pod njegovim rukovodstvom, društvo je iniciralo mnoge projekte, uključujući i izradu Osnovne geološke karte Jugoslavije, koja je završena 1970-ih godina.
Planinarstvo i društveni angažman
Kao veliki ljubitelj prirode i planina, Žujović je bio jedan od osnivača i dugogodišnji predsednik Srpskog planinarskog društva. Ova organizacija je promovisala planinarstvo i zaštitu prirodnih dobara Srbije, a Žujović je svojim entuzijazmom inspirisao mnoge da se bave ovim sportom.
Nasleđe i značaj
Žujović je objavio brojne naučne radove iz oblasti geologije, paleontologije i antropologije. Njegova najznačajnija dela uključuju studije o geološkoj prošlosti Balkana i antropološke radove o razvoju ljudske vrste. Do kraja svog života, ostao je posvećen nauci i obrazovanju, ostavivši za sobom neprocenjiv doprinos razvoju srpske nauke.
Kolika je bila njegova veličina, svedoče i priznanja koja je dobio za života, a to su: Orden Sv. Save prvog i trećeg stepena, dva francuska ordena (Officer de l’Academie, Grand officer de l’ordre national de la Legion d’honneur ), Orden Belog orla četvrtog stepena i bugarski orden za građanske vrline.
Preminuo je 19. jula 1936. godine u Beogradu, a njegov rad i doprinos su ostali trajno ugrađeni u temelje srpske nauke i kulture.
