Na regionalnim izborima u Italiji partije levog centra su odnele pobedu. Uspele su i da povrate kontrolu nad regionom Umbrije, prekidajući vlast desnog centra. Kako će ovo uticati na stabilnost vlade Đorđe Meloni?
U jeku vatrenih rasprava izazvanih odlukom suda u Rimu da suspenduje zadržavanje sedam migranata u prijemnim migrantskim centrima u Albaniji, kao i presudom Ustavnog suda kojom se nezanemarljiv broj odredbi Zakona o diferenciranoj autonomiji proglašava neustavnim, u italijanskim regionima Emiliji-Romanji i Umbriji su u nedelju i ponedeljak, 17. i 18. novembra, održani regionalni izbori.
Naravno, spomenute odluke, koje vrše značajan uticaj na politiku i rad italijanske vlade pod vođstvom Đorđe Meloni, zavređuju poseban komentar u nekom od narednih članaka.
Ništa manje nisu interesantni ni izbori u dva iznad navedena regiona, od kojih su oni u Emiliji-Romanji vanredni, izazvani ostavkom predsednika regiona u dva mandata (2014–2024) Stefana Bonačinija (Stefano Bonaccini), koje je odlučio da političku karijeru nastavi kao poslanik u Evropskom parlamentu.
Najznačajnija sličnost u političkom smislu između Umbrije i Emilije-Romanje čini zapravo glavni razlog zbog koga su izbori u ovim regionima uvek vredni razmatranja i komentarisanja. Naime, oni su, zajedno sa Toskanom, označeni i poznati kao „crveni regioni“, odnosno kao oblasti u kojima je Italijanska komunistička partija (PCI) ostvarivala najbolje rezultate, a praksa davanja poverenja u pretežnoj meri levičarskim političkim grupacijama nije prekinuta ni raspuštanjem ove stranke 1991. godine.
Ovogodišnji regionalni izbori se tako mogu tumačiti i u svetlu procenjivanja stepena uticaja politike aktuelne italijanske vlade desnog centra na tradicionalno levičarski orijentisane glasače. Istorijska promena je već nastupila na prethodnim regionalnim izborima u Umbriji održanim 27. oktobra 2019. godine, u vreme najvećeg uspona Lige (Lega) Matea Salvinija, kada je kandidat desnog centra, „legista“ Donatela Tezei (Donatella Tesei) ubedljivo trijumfovala nad zajedničkim kandidatom levog centra i Pokreta pet zvezda (Movimento 5 Stelle, M5S) Vinčencom Bjankonijem (Vincenzo Bianconi).
Sama Liga je na tim izborima osvojila ukupno 36,95 odsto glasova, i to pri izlaznosti od 64,69 odsto. Nesumnjivo je da je za ovu stranku takav rezultat bio istorijski, te ga je izuzetno teško ponoviti u budućnosti.
Izborna geografija
Već su rezultati prvih parlamentarnih izbora u novoproklamovanoj Italijanskoj Republici, održanih 1948. godine i suštinski obeleženih oštrim ideološkim suprotstavljanjem između anti/filo-komunističkih snaga, oslikali, za vreme postojanja takozvane „Prve republike“ definitivnu, mapu izbornih preferencija građana sa prostora Emilije-Romanje, Umbrije i Toskane.
U ovim oblastima je Demokratski narodni front (Fronte Democratico Popolare – FPD), čiju su osnovu činile Italijanska komunistička partija (PCI) i Italijanska socijalistička partija (Partito Socialista Italiano – PSI), bio vodeća, prva politička snaga.
Svi naredni parlamentarni izbori, na kojima su italijanski komunisti nastupali samostalno, su samo potvrđivali popularnost i dominaciju ove stranke u spomenutim oblastima, sa pravom nazivanim „crvenim regionima“ i „crvenim tvrđavama“.
Burna i krvava politička dešavanja u Italiji u periodu Hladnog rata nisu uticala na pretežnu levičarsku, komunističku orijentisanost glasača iz Emilije-Romanje i Umbrije. Komunistička partija je u ova dva regiona ostvarivala najbolje rezultate i na izborima za Evropski parlament (počev od 1979.) i regionalnim izborima, koji su prvi put održani 1970. godine.
Italijanski pisac i režiser Pjer Paolo Pazolini (Pier Paolo Pasolini, 1922-1975) je Bolonju, središte Emilije-Romanje, opisivao kao posebnu mešavinu konzumerizma i komunizma, u kojoj se „transnacionalni potrošački razvoj“ spaja sa regionalnom komunističkom vlašću [1].
Posebno je indikativno to što ni pad Berlinskog zida, raspad Sovjetskog Saveza, slom komunističkih režima u Srednjoj i Istočnoj Evropi i raspuštanje Italijanske komunističke partije 1991. godine nisu uticali na levičarske preferencije birača iz Emilije-Romanje i Umbrije.
Jednostavno, u ovim regionima su stranke proizašle iz Komunističke partije – prvenstveno Demokratska partija levice (Partito Democratico della Sinistra – PDS, periodu aktivnosti: 1991-1998) i Demokrate levice (Democratici di Sinistra – DS, 1998 – 2007) – zadržale vodeći položaj i ostvarivale najbolje izborne rezultate.
Dalje, Severna Liga (Lega Nord), u vreme svog uspona krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina minulog veka, je u Emiliji-Romanji, nesumnjivo severnom regionu, imala sasvim ograničen uticaj, ne uspevajući da privuče komunističke glasače.
Italijanski sociolog i politikolog Ilvo Dijamanti (Ilvo Diamanti) je ovakav ograničeni uspeh Bosijeve Lige objašnjavao time što se Italijanska komunistička partija, budući da je bila trajno isključena iz izvršne vlasti na nacionalnom nivou (praksa poznata kao conventio ad excludendum), profilisala kao „stranka lokalnih administracija“, te je, sledstveno tome, bila u bitno manjoj meri obuhvaćena negativnim odnosom prema državnim institucijama [2].
Zaista, vredi podvući da je termin Padanija u socio-političkom smislu prvi upotrebio upravo komunistički predsednik regiona Emilija-Romanja Gvido Fanti (Guido Fanti 1925-2012), predlažući 1975. godine formiranje „Lige reke Po“, makroregiona koji bi još obuhvatao i Lombardiju, Veneto, Liguriju i Pijemont [3].
Takođe, Region Emilija-Romanja je u literaturi smatran pozitivnim primerom i avangardom regionalne administracije u Italiji na polju ekonomske i socijalne politike, sa sistemom krojenim po meri malih i srednjih preduzeća [4].
Takvo delovanje regionalnih vlasti, sasvim koncentrisano na svima poznate lokalne probleme, je nesumnjivo percipirano kao blisko običnom građaninu i teritoriji.
Dodatno, Regionalni savet je 1994. godine usvojio i regionalni zakon (legge regionale) o zaštiti i valorizaciji lokalnih dijalekata, kao istorijskoj i kulturnoj baštini Emilije-Romanje [5].
Zbog takvih okolnosti, približavanje (regionalne/lokalne) vlasti običnom čoveku, kao jedna od suštinskih postavki politike Severne Lige, nije moglo biti kvalifikovano kao radikalna promena, što je bio slučaj u ostalim severnim regionima, prvenstveno u Lombardiji, Venetu i Pijemontu. Dijamanti, dodatno, naglašava da su se komunisti i njihovi naslednici mogli pohvaliti odličnom baznom stranačkom mrežom prisutnom na prostoru Emilije-Romanje [6].
Ni politička dešavanja u 21. veku, berluskonizam, pojava Pokreta pet zvezda i ekonomska kriza, koja je snažno uzdrmala Italiju, nisu bitnije promenili glasačke preferencije birača iz Emilije-Romanje, te je levi centar, čiji je glavni predstavnik od 2007. godine Demokratska stranka (Partito Democratico, PD), nastavio da vlada na regionalnom nivou.
Sadašnji lider ove partije Eli Šlajn (Elly Schlein) je u periodu od 2020-2022 obavljala dužnost potpredsednika spomenutog regiona. Međutim, u poslednjih nekoliko godina, primetne su značajne promene u Umbriji, izražene prvenstveno kroz istorijsku pobedu desnog centra na regionalnim izborima 2019. godine.
Ovogodišnji izbori
Prevremeni regionalni izbori u Emiliji-Romanji, ni ovaj put, nisu doneli smenu vlasti, te ovaj region ostaje levičarsko „utvrđenje“.
Zajednički kandidat levog centra i Pokreta pet zvezda, gradonačelnik Ravene od 2016. godine i član Demokratske stranke Mikele De Paskale (Michele De Pascale) je, osvojivši 56,77 odsto glasova, odneo ubedljivu pobedu nad predstavnicom desnog centra, nezavisnim kandidatom Elenom Ugolini (40,07 odsto glasova). Ovaj severni region se i u periodu dominacije Đorđe Meloni pokazao kao neosvojiva tvrđava.
Ipak, izbore je obeležila i izuzetno niska izlaznost od svega 46,42 odsto, za 21,25 odsto manja u odnosu na prethodne regionalne izbore održane januara 2020. godine. Danas deluje neverovatno i sasvim nedostižno gotovo potpuna izlaznost ostvarivana u poslednje tri decenije 20. veka.
Primera radi, na regionalnim izborima iz 1975. godine, izlaznost je iznosila čak 96,62 odsto. Ova okolnost nesumnjivo pokazuje nedostatak zainteresovanosti građana za politička pitanja. Takođe, vrlo je verovatno da su smanjenoj izlaznosti dodatno doprinele i razočaravajuća odluka bivšeg predsednika regiona Bonačinija da se posveti komunitarnoj politici, te neefikasnost pri sanaciji posledica poplava, koje poslednjih godina gotovo svakog proleća i jeseni pogađaju ovaj region.
Ni činjenica da su nalednici komunista, od kada su kao sastavni deo koalicije levog centra Maslina (L’Ulivo) počeli da participiraju u izvršnoj vlasti 1996. godine, vremenom prestali biti „stranka lokalnih administracija“, što je danas izraženo kroz oštro protivljenje regiona Emilija-Romanja Zakonu o diferenciranoj autonomiji i podršku njegovom ukidanju, nije bez uticaja.
Levi centar je, nastupajući zajedno sa Pokretom pet zvezda, odneo pobedu i povratio kontrolu nad Umbrijom, prekidajući vlast desnog centra. Član Lige Donatela Tezei je, u borbi za novi petogodišnji mandat, poražena od gradonačelnice Asizija (Asizi je najpoznatiji kao rodno mesto svetog Franje Asiškog) Stefanije Projeti (Stefania Proietti), koja je osvojila 51,13 odsto glasova.
Izlaznost je bila nešto viša nego na izborima u Emiliji-Romanji i iznosila je 52,30 odsto, što je smanjenje od 12,39 odsto u odnosu na prethodne regionalne izbora održane 2019. godine.
Predsednica italijanske vlade Đorđa Meloni je priznala poraz svoje koalicije, čestitajući sa samita G20 u Rio de Žaneiru novim predsednicima regiona i naglašavajući otvorenost i spremnost za saradnju u radu za „dobrobit i budućnost naših zajednica“, bez obzira na političke razlike [7].
Na koncu, vredi se zapitati mogu li izborni poraz i gubitak Umbrije uticati na stabilnost vlade. Više je nego izvesno da neće biti nikakvih negativnih reperkusija, posebno zbog toga što je kandidat desnog centra Marko Buči (Marco Bucci) pobedio na regionalnim izborima u Liguriji, održanim pre nešto kraće od mesec dana, 27. i 28. oktobra. U ovom trenutku, desni centar je vladajući u 14, dok levi centar kontroliše 6 italijanskih regiona.
Ivan Jokanović je advokat i doktorant na Pravnom fakultetu u Miškolcu. Ekskluzivno za Novi Standard.
UPUTNICE:
[1] Pier Paolo Pasolini, Lettere Luterane: Bologna città consumista e comunista, str. 61-64.
[2] Ilvo Diamanti, Il male del Nord, str. 40.
[3] Ovde: https://www.italiaoggi.it/archivio/macroregione-nord-idea-di-un-pci-1785578
[4] Anna Cento Bull and Mark Gilbert, the Lega Nord and the Northern Question in Italian Politics.
[5] Ovde: Legge regionale n.45 del 1994 » Demetra – Normativa, atti e sedute della Regione Emilia-Romagna.
[6] Ilvo Diamanti, Il male del Nord, str. 40.
