31. maja 1809. godine odigrala se bitka na Čegru, jedna od presudnih bitaka vođenih u Prvom srpskom ustanku između srpskih ustanika i Turaka
Nastradali su tada svi srpski vojnici i mnogo Turaka, a da bi zastrašio Srbe, turski paša je u znak osvete naredio da se od lobanja palih srpskih ustanika sagradi Ćele-kula u koju su uzidane 952 lobanje i koja danas stoji kao simbol borbe Srba za nezavisnost.
Posle Čegarske bitke, Turci su na najsvirepiji mogući način odlučili da se osvete srpskom narodu. Oni su na teritoriji Niša, (na današnjoj Trošarini) odlučili da podignu kulu od glava izginulih srpskih vojnika. Turski zapovednik Niša, Huršid-paša, naredio je srbima „ćurčijama“ da oderu glave i kože ispune pamukom. Za ovaj svirepi čin su bili plaćeni po 25 groša.
Kako je nastala Ćele-kula?
Kože ispunjene pamukom, poslate su sultanu u Carigrad kao znak pobede. Od tih lobanja je podignuta Ćele-Kula, četvorougana građevina, visoka oko 4 metra. Glave su okrenute ka spolja, a utvrđene su krečom i peskom. U kulu su sazidane 952 lobanje, u 14 redova sa svake od četiri strane.
Ovaj spomenik, čiji je prizor prilično jeziv, izazivao je težak, pre svega mučan osećaj kod tadašnjih žitelja grada Niša koji su bili Srbi.
Iz humanih i verskih razloga, Srbi, pravoslavni hrišćani, noću bi se iskradali, skidali lobanje sa Ćele-kule i odnosili na groblja kako bi svoje bližnje sahranili na dostojanstven način. Kada su Turci primetili to, pojačali su straže oko Ćele kule i zabranili Srbima da ovo čine.
Za vreme svoje uprave u Nišu, Midhat-paša (1861-1866) želeo je da poruši ovaj spomenik, ali je naišao na otpor kod niških Turaka.
Na taj način, ovaj spomenik je sačuvan do današnjeg dana. 1878. godine, Niš je oslobođen od Turaka, a iste godine Ćele-kula je obnovljena i natkrivena. 1892. godine je uz finasijsku pomoć dobrih i plemenitih Srba ozidana kapela koja i danas postoji na ovom mestu. Nakon oslobođenja Niša, broj lobanja na kuli se dosta smanjio. Danas je sačuvano 58 lobanja.
1937. godina i proslava 60-godišnjice
Uređenje i zaštita spomenika je nastavljena 1937. godine, 60 godina nakon oslobođenja Niša od Turaka, a tada je oko kule podignuta gvozdena ograda, da bi godinu dana kasnije na ovom mestu podignut spomenik sa bistom u čast vojvodi Stevanu Sinđeliću. Na njemu je oslikan i reljef na kome je prikazana bitka na Čegru. Spomenik je sačinio vajar Slavko Miletić.
Cilj gradnje Ćele-kule
Cilj koji su Turci hteli da postignu gradnjom ovog spomenika jeste opomena svim balkanskim, a i drugim narodima da će ih snaći mučan kraj ukoliko pokušaju da se suprotstave turskoj vlasti. Spomenik je izazvao kontraefekat jer je postao simbol oslobođenja i borbe protiv ropstva.
Kada je 1833. godine francuski akademik i književnik Alfons de Lamartin prolazio kroz Niš bio je oduševljen Ćele kulom, ali i u isto vreme duboko potresen ovim prizorom. U svom delu „Put na Istok“, u posebnom poglavlju „Beleške o Srbiji“ zabeležio je sledeće: „Pozdravih okom i srcem ostatke ovih hrabrih ljudi, čije su odsečene glave postale kamen temeljac nezavisnosti njihove otadžbine“.
Ćele-kula je jedinstven spomenik u svetu koji godišnje obiđe preko 30.000 posetilaca.
