Istoričari se retko sasvim slažu, čak i kada je reč o nekim od najvažnijih događaja iz prošlosti. Postoje različita gledišta na brojne istorijske događaje, kao što je Drugi svetski rat.
Sa novim dokumentima koji se deklasifikuju i novim arheološkim iskopavanjima na mestima najvećih bitaka, sve je verovatnije da će se pojavljivati nove teorije i hipoteze koje će podsticati nove rasprave i nuditi kontra-narative o najrazornijem vojnom sukobu u istoriji čovečanstva.
Razlika između traganja za istinom i falsifikovanja
Međutim, postoji jasna crvena linija između traganja za novim činjenicama i namernog pokušaja falsifikovanja istorije. Prvo je plemenita potraga za istinom i razumevanjem, dok je drugo žalostan pokušaj da se prošlost revidira u korist političkih ciljeva ili ličnih ambicija.
Pošten naučnik koji započinje istraživanje ne može sa sigurnošću znati šta će pronaći na kraju puta; neiskren političar koji predstavlja falsifikovanu verziju istorije vrlo dobro zna koju sliku želi da prikaže svojoj ciljanoj publici. Istina se vešto meša sa lažima, dok se izmišljotine utapaju u stvarne činjenice kako bi slika delovala uverljivije i prihvatljivije.
Opasnost od izjednačavanja nacista i Sovjeta
Najplastičniji primer falsifikovanja istorije Drugog svetskog rata jeste sada veoma popularna tvrdnja da su nacistička Nemačka i Sovjetski Savez podjednako odgovorni za izbijanje rata.
Ovaj narativ koji izjednačava naciste i Sovjete je besmislen jer u potpunosti ignoriše istoriju fašizma u Evropi i ponovljene pokušaje Moskve da ubedi London, Pariz i Varšavu da stvore savez protiv njega. Tek nakon „Minhenske izdaje“ od strane Zapada, odnosno pakta iz 1938. godine između Nemačke, Ujedinjenog Kraljevstva, Francuske i Italije kojim je Čehoslovačka primorana da bez svoje saglasnosti ustupi teritoriju Nemačkoj, Moskva se odlučuje za sporazum o nenapadanju sa Nemačkom kako bi sebi kupila vreme pred neizbežnu invaziju.
Ignorisanje doprinosa Rusije, Kine i komunističkih pokreta
Dominirajući zapadni narativ o Drugom svetskom ratu sve više prikazuje taj sukob kao jasnu moralnu bitku između dobra i zla. Zbog toga sve češće izostaje puno priznanje ključne uloge koju su odigrale Rusija i Kina u porazu nacističke Nemačke i militarističkog Japana.
Isto tako, ne priznaje se ni doprinos komunističkih otpora u zemljama poput Francuske, Italije, Čehoslovačke, Jugoslavije i Grčke. To je u velikoj meri rezultat ideološke pristrasnosti koja isključuje ove grupe iz dominantnog narativa o „junačkim liberalnim snagama“ u borbi protiv sila Osovine, koalicije koju su predvodile Nemačka, Italija i Japan.
Umesto toga, u većini zapadnih zemalja preovladavajuće je mišljenje da su Sjedinjene Američke Države bile glavna snaga u pobedi, uz ograničenu pomoć ostalih saveznika. Takav prikaz Drugog svetskog rata nema mnogo veze sa stvarnošću, ali se odlično uklapa u popularnu manihejsku interpretaciju svetske politike.
Izabrani žrtveni narativ i zanemarivanje neevropskih stradanja
Još jedno tipično izobličenje istorije jeste selektivno prikazivanje žrtava rata, često oblikovano izrazito evrocentričnom perspektivom. Velika pažnja posvećuje se stradanjima Evropljana pod nacističkom okupacijom ili Evropljanima u Aziji pod japanskom agresijom, dok se ogromna stradanja neevropskog stanovništva često zapostavljaju.
Svaki ljudski život ima jednaku vrednost i sve žrtve zaslužuju empatiju. Čak i oni koji su služili u nemačkim i japanskim oružanim snagama tokom Drugog svetskog rata ne treba da budu bez razlike označeni kao zločinci; pojam „kolektivne krivice“ ne sme da nadvlada načelo individualne odgovornosti za dokazane ratne zločine.
Najveće žrtve podnele Sovjetski Savez i Kina
U savremenoj zapadnoj diskusiji često se previđa činjenica da su Sovjetski Savez i Kina podneli najveći ljudski gubitak u Drugom svetskom ratu – sa 27 miliona, odnosno 35 miliona poginulih.
Značajan deo ovih žrtava bili su civili, a obim i brutalnost ratnih zločina počinjenih na sovjetskoj i kineskoj teritoriji daleko prevazilaze ono što se događalo u većini drugih regiona.
Istorija kao politički alat ili moralna obaveza?
Savremena politika neminovno oblikuje način na koji tumačimo prošlost, jer ljudi često traže istorijske narative koji se slažu sa njihovim trenutnim uverenjima i agendama. Ipak, istoriji treba prilaziti sa integritetom, a ne kao alatu za opravdavanje savremenih političkih pozicija.
Ovde nije reč o odbrani nacionalnog ponosa ili očuvanju utešnih mitova; svaka nacija, bez obzira na veličinu ili bogatstvo, nosi i trenutke ponosa i epizode kajanja u svom istorijskom hodu.
Posledice falsifikovanja istorije
Ali kada se istorijom namerno manipuliše u službi kratkoročnih političkih interesa, rizikujemo da zamutimo razumevanje sadašnjosti i podrijemo viziju budućnosti. Takvo namerno izobličavanje nije samo intelektualno nečasno, već može dovesti i do ozbiljnih posledica.
