Đorđe Jovanović (1861–1953) bio je jedan od najčuvenijih srpskih vajara koji je svojim delima trajno obeležio kulturnu scenu Srbije i šire. Poznat po monumentalnim spomenicima, ali i emotivnim portretima, Jovanović je ostao upamćen kao umetnik koji je uspešno spajao klasične forme sa modernim izrazima.
Rani život i školovanje
Đorđe Jovanović je rođen 21. januara 1861. godine u Novom Sadu, u porodici učitelja Nikole Janakidisa, koji je bio grčkog porekla. Porodica je negovala obrazovanje i umetnost, što je mladog Đorđa inspirisalo da još u ranom detinjstvu pokazuje interesovanje za crtanje i vajanje.
Osnovnu i deo srednje škole završio je u Požarevcu, gde je imao priliku da upozna pesnika Đuru Jakšića, koji je živeo u tom gradu i bio poznat po svojim slikarskim radovima.
Odlazak na studije arhitekture
Nakon mature u Beogradu 1882. godine, Jovanović je započeo studije arhitekture, ali je ubrzo shvatio da ga skulptura više privlači. Dobio je državnu stipendiju koja mu je omogućila da ode na školovanje u Beč, gde je učio osnovne tehnike vajanja.
Kasnije je prešao na Akademiju likovnih umetnosti u Minhenu, jednom od vodećih umetničkih centara Evrope. Tamo je stekao solidne osnove realističkog izraza.
Usavršavanje u Parizu
Pariz, tadašnja prestonica umetnosti, bio je ključna stanica u njegovom umetničkom razvoju. Đorđe Jovanović se preselio u Pariz 1887. godine i nastavio školovanje na prestižnoj Ecole des Beaux-Arts. Tamo je bio deo kosmopolitske umetničke zajednice i bio pod uticajem vajara poput Ogista Rodena, čija je ekspresivna skulptura inspirisala njegov rad.
Na Svetskoj izložbi 1889. godine u Parizu, Đorđe Jovanović je učestvovao sa skulpturom „Guslar”, za koju je osvojio bronzanu medalju. Ovaj uspeh ga je afirmisao kao umetnika od značaja, a njegovi radovi su od tada privlačili pažnju širom Evrope.
Društveni krugovi i veze sa značajnim ličnostima
Jovanović je bio blisko povezan sa srpskom intelektualnom i političkom elitom. Njegov rad na spomenicima narodnim herojima i prosvetiteljima omogućio mu je kontakte sa značajnim ličnostima, poput kralja Aleksandra Obrenovića, koji je bio jedan od njegovih velikih pokrovitelja.
Takođe je sarađivao sa pesnikom Jovanom Jovanovićem Zmajem, za koga je izradio bista koja danas predstavlja jedno od najlepših dela u srpskoj portretnoj skulpturi.
Najznačajnija dela
Đorđe Jovanović je iza sebe ostavio brojna remek-dela koja i danas krase javne prostore. Među njima se izdvajaju spomenik Kosovskim junacima u Kruševcu iz 1904. godine, monumentalni spomenik posvećen herojima iz bitke na Kosovu. Otkriven na Vidovdan, simbolizuje borbu za slobodu i srpski nacionalni identitet.
Neki od radova Đorđa Jovanovića su bista Jovanu Jovanoviću, jednom od najvećih pesnika koje je iznedrio naš srpski rod, kao i Dositeju Obradoviću, jednom od naših najvećih prosvetitelja.
Spomenik knezu Milošu Obrenoviću u Požarevcu izražava zahvalnost oslobodiocu Srbije od Osmanlijskog carstva.
Spomenik Josifu Pančiću u Beogradu, postavljen ispred zgrade Pravnog fakulteta, prikazuje velikog naučnika u momentu introspekcije. Spomenik Branku Radičeviću u Sremskim Karlovcima posvećen je mladom i talentovanom pesniku romantizma.
Spomenik Vuku Karadžiću u Beogradu je jedan od najpoznatijih spomenika u glavnom gradu, izliven u Pragu i postavljen 1937. godine.
Pored monumentalnih spomenika, Jovanović je dao doprinos i dekorativnim elementima na zgradama Narodnog pozorišta i Narodnog muzeja u Beogradu.
Porodični život
Đorđe Jovanović je tokom boravka u Minhenu oženio Nemicu sa kojom je dobio dvojicu sinova, Mirka i Aleksandra. Njegov stariji sin Mirko poginuo je tokom Prvog svetskog rata kao dobrovoljac u francuskoj Legiji stranaca.
U znak sećanja na sina, Jovanović je izradio emotivnu skulpturu „Za Otadžbinu”, koja nosi duboku simboliku gubitka i patriotizma.
Nakon penzionisanja 1926. godine, Jovanović se povukao u vilu u Skerlićevoj ulici u Beogradu, gde je živeo sa suprugom Francuskinjom Margitom Rober. Preminuo je 1953. godine, ostavivši za sobom neizbrisiv trag u srpskoj kulturi.
Dela Đorđa Jovanovića danas predstavljaju deo kulturne baštine Srbije i simbol borbe za očuvanje nacionalnog identiteta. Ulica u Beogradu koja nosi njegovo ime, kao i spomenici širom zemlje, podsećaju na umetnika čija su dela proslavila duh jedne epohe.
