U skrovitom priobalju crnogorske obale, gde se strmi kršovi susreću sa nemirnim talasima Jadrana, već vekovima stoji manastir Praskvica, kao duhovni bedem i svedok burne, ali i slavne prošlosti srpskog naroda. Ovaj muški manastir Srpske pravoslavne crkve, posvećen Svetom Nikoli Čudotvorcu, nije samo sveto mesto molitve i monaške tišine — on je neraskidivo povezan sa sudbinom Paštrovića, stare srpske plemenske oblasti koja je dugo bila čuvar pravoslavne vere i kulture na ovom delu Balkana.
Ime manastira potiče od obližnjeg potoka Praskvice, čija voda, po narodnom predanju, ima ukus praskve — breskve. Ovo neobično svedočanstvo prirode dalo je naziv koji se već više od sedam vekova spominje sa poštovanjem, kao simbol trajnosti, vere i otpora. Manastir je, prema sačuvanim pisanim izvorima, prvi put pomenut 1307. godine, kada je srpski kralj Milutin na svom putu za Kotor posetio ovo sveto mesto i potvrdio posede koje je manastiru ranije podarila kraljica Jelena Anžujska. Time je postavljen temelj njegovoj dugovekovnoj ulozi kao duhovnog i političkog centra Paštrovića.
Vekovi su prolazili, ali značaj manastira nije slabio. Kada je gospodar Zete, Balša III Balšić, 1413. godine zajedno sa paštrovskom vlastelom podigao crkvu Svetog Nikole Čudotvorca, još jednom je potvrđeno da je Praskvica bila više od manastira — bila je središte sabranosti, zakletvi, dogovora, ali i otpora.
Ta snaga duha naročito je došla do izražaja u vreme kada su Francuzi, pod komandom Napoleonovih oficira, počeli da ruše sve što je bilo simbol nacionalne i verske autonomije naroda ovog kraja. Paštrovići su se hrabro suprotstavili okupaciji, ali je osveta došla 1812. godine — francuske trupe opljačkale su manastir, spalile deo njegove arhive i porušile crkvu Svetog Nikole. Dvojica kaluđera, Dionisije Ljubiša i Petronije Miković, streljani su u Budvi, svedočeći tako svojom krvlju odanost veri i narodu.
No, i nakon najtežih udaraca, manastir Praskvica nije nestao. Godine 1847, uz velike napore arhimandrita Sinesija Davidovića i jeromonaha Josifa Mitrovića, uz podršku naroda, crkva je obnovljena. Danas se u njegovim zidinama čuva vredna arhiva i biblioteka, sa izuzetnim delima poput rukopisnog jevanđelja Gavrila Cetinjca — dar vladike Danila Petrovića, kao i obimna zbirka paštrovskih isprava i prepiske sa crnogorskim vladikama, što čini ovaj manastir jedinstvenom riznicom kulture, istorije i duhovnosti.
Ne treba zaboraviti ni društvenu i kulturnu ulogu manastira u novijoj istoriji. U njemu je krajem XIX veka živela pobožna i obrazovana kaluđerica koju je opisao Vuk Vrčević, dok je u vreme između dva svetska rata manastir vodila nastojateljica majka Paraskeva, uz podršku kralja i kraljice Marije koja je sa svojom decom često dolazila u ovu svetinju.
I u novije doba, Praskvica ostaje živi svedok vremena i mesto gde se sudbine ljudi i naroda ispisuju uticajnim koracima. Jedan od najpoznatijih trenutaka u savremenoj istoriji manastira dogodio se 12. jula 2014. godine, kada su se u njegovoj tišini venčali jedan od najboljih tenisera sveta Novak Đoković i Jelena Ristić, nakon devet godina zajedništva. To je bila ne samo ljubavna priča, već i svedočanstvo o tome kako i danas Praskvica ostaje mesto koje se bira sa poštovanjem, kao hram duhovne stabilnosti.
Posebno mesto u istoriji manastira zauzima arhimandrit Sava Ljubiša, iguman i djed mitropolita Visariona Ljubiše, kao i akademik Radoslav Anđus, utemeljivač srpske fiziologije, čiji posmrtni ostaci počivaju u manastirskoj porti.
Danas, pod duhovnim rukovodstvom arhimandrita Dimitrija (Lakića), koji je sa bratstvom na čelu od 7. juna 1971. godine, manastir Praskvica nastavlja da živi, da svedoči, da leči i sabira. On nije samo zid i kamen — on je snaga jednog naroda, živi putokaz kroz vekove vere, borbe i nadanja.
