U dubokom zagrljaju beogradskog Kalemegdana, kao svetionik pravoslavne vere i istorije, stoji mala, ali neopisivo značajna svetinja – Crkva Ružica. Skrivena među kamenim bedemima tvrđave i šumovitim alejama, ova crkva, poput nekog čudesnog butona, cveta u srcu starog Beograda, donoseći blagodatnu tišinu i svetlost onih koji traže duhovni mir. Kada se prvi put približite Crkvi Ružici, osetite kako vas obuzima neka duboka i mirna molitvena atmosfera. Kroz miris starih kamena i bujnog zelenila koje je obavija, prolaznik, čak i nehotice, počinje da oseća prisustvo nečeg svetog. Kameni zidovi Kalemegdana, koji vekovima čuvaju ovaj sveti dom, pričaju priču o borbama, stradanjima i verovanjima srpskog naroda.
Pred crkvenom kapijom, posetioce dočekuju statue dvojice ratnika – jedan je srpski vitez iz srednjeg veka, a drugi moderni vojnik iz Prvog svetskog rata. Ovi skromni i neustrašivi stražari simbolizuju vekovnu borbu srpskog naroda za slobodu i veru. Iako se ova dva vojnika razlikuju u vremenu, oružju i oklopu, u njihovim kamenim licima ogleda se ista čvrstina, isti zavet Bogu i Otadžbini.
Crkva Ružica, u svom istorijskom kontekstu, nosi višeslojne i duboke značenja. Prema predanju, na mestu današnje crkve nalazio se manastir još iz srednjeg veka, podignut u čast Bogorodice. Tokom vekova, sudbina ove svetinje bila je tesno isprepletena sa burnim sudbinama srpskog naroda. Kao i mnoga srpska svetinja, Ružica je bila rušena, palena, ali je, vođena Božijom promišlju, uvek iznova vaskrsavala.
U vreme Otomanske vladavine, manastir je bio uništen, ali nije zaboravljen. Tek u 18. veku, u srcu beogradske tvrđave, ponovo je oživela kao vojna kapela – mesto gde su srpski vojnici, ali i stranci, mogli da potraže utočište, utehu i molitvu pred velikim bitkama i životnim izazovima.
Tokom Prvog svetskog rata, Ružica je, kao i sama tvrđava, pretrpela velika oštećenja, ali je posle rata obnovljena u obliku u kojem je danas vidimo. Obnovu je nadgledao arhitekta Petar P. Popović, koji je koristio sva svoja znanja da povrati stari sjaj ovoj crkvi, pri čemu je u nju ugradio elemente koji simbolizuju i duboku povezanost s ratničkom istorijom Srbije.
Iako se često nagađa o poreklu imena „Ružica“, najčešće tumačenje jeste da ono simbolizuje nežnost i lepotu ruže, ali istovremeno i trnje, kao simbol žrtve koju su podneli svi koji su branili ovu svetinju i narod kroz vekove. Tako je crkva poput same ruže – krhka na izgled, ali u srcu nepokolebljiva i moćna, neumorno cvetajući na oltaru vere.
Unutrašnja lepota – ikonostas, freske i blago crkve
Korak unutar ove svetosne oaze otkriva svet posvećenosti i duboke vere. Ikonostas, ručno izrezbaren u duborezu, nosi na sebi duhovni pečat velikog umetničkog nadahnuća. U centralnom delu nalazi se ikona Presvete Bogorodice, oko koje se okupljaju sve druge svetinje. Svaka ikona priča svoju jedinstvenu priču o svetiteljima i mučenicima, koji su svojim životima zadobili Božiju milost i zaslužili mesto na zidovima ovog svetog doma.
Poseban utisak ostavljaju vitraži u gornjem delu crkve, kroz koje svetlost ulazi i osvetljava molitveni prostor nežnim, ali svečanim sjajem. Sama svetlost, koja se prelama kroz ove bojene staklene prozore, čini da prostor izgleda kao da je obasjan nebeskom svetlošću. U tim trenucima, u dubini srca oseća se da ste u istinskom domu Božijem, mestu gde se nebo spušta na zemlju.
Crkva Ružica živi u ritmu pravoslavnog kalendarskog ciklusa, posebno tokom praznika. Na dane kada se slavi Sveta Bogorodica, posebno uoči Uspenja ili Vavedenja, vernici iz celog Beograda i šire dolaze da prinesu molitve i slave Gospoda. Njene skromne prostorije ispunjavaju se mirisom tamjana i zvucima drevnih pravoslavnih himni koje odjekuju i prelivaju se preko zidina tvrđave, noseći molitve ka nebu. Unutar crkve nalazi se polijelej sačinjen od pištoljskih i puščanih metaka iz tog Velikog rata, kao i od srpskih oficirskih sablji iz tog vremena. Po mnogo čemu ovo je jedinstven crkveni luster, koji su sačinili ondašnji stručnjaci Vojnog zavoda iz Kragujevca, ali danas postoje i oni koji ga tumače pogrešno. Za pravo mišljenje pitali smo oca Duška Jovičića, jednog od starešina crkve Ružice.
– Polijelej označava „svetla sa puno ulja“, a to nas vraća na simboliku kandila – objašnjava otac Duško. – Kandilo palimo radi svog molitvenog i duhovnog uznošaja. Ta svetlost i molitvene suze koje stalno kaplju na oružje potrebni su da svetle sa porukom da više nikad ne bude takvog bezumlja kakav je bio Prvi svetski rat.
Crkva Ružica nije samo mesto za običan pogled, već je živa utvrda pravoslavne vere. Kroz vekove je uspevala da sačuva svoju duhovnu snagu, uprkos svim nedaćama. Sama crkva, sa svojim kamenim zidovima i ratničkim ukrasima, podseća nas da je vera neretko spoj lepote i borbe, kao što i svaki hrišćanin mora proći kroz lične borbe da bi dostigao duhovno savršenstvo.
Ružica sa svojom nenametljivom lepotom i istorijom koja govori o snazi vere i istrajnosti srpskog naroda, ostaje jedno od najdragocenijih duhovnih utočišta u Beogradu. Njena vrata su uvek otvorena za sve one koji žele da se nađu pred likom Bogorodice, prinesu molitvu i osete blagodat koja teče iz ovih drevnih zidina, poput tiha, ali nepresušna potoka Božije ljubavi.
Tu, pod svodovima ove svetinje, pred ikonom Bogorodice, čovek se oseća kao da je bliže Nebu, kao da svaka molitva koja izađe iz duše, nalazi svoj put direktno do Prestola Božijeg. Ružica nije samo kamena građevina; ona je živa slika naše vere, naše istorije i naše budućnosti u Hristu.
