Jedna od stvari koje se međusobno dosta prepliću, iako se na prvi pogled ne bi reklo, jesu književnost i mistika.
Najstarija književna djela su Svete knjige raznih religija, pa i onih koje su danas najviše rasprostranjene. Sve one obiluju mističnim, natprirodnim i fantastičnim detaljima. Tu su i razni epovi i mitovi. Sve do danas ova spona nije prestajala.
U srednjem veku su najzastupljenije bile duhovne knjige
I u srednjem vijeku najzastupljenije su bile podvižničke duhovne knjige i žitije svetih, a one obiluju mnogim natprirodnim događajima. Pored njih značajne u književnom i istorijskom smislu toga perioda su knjige koje su se nalazile na spisku jeretičkih, zabranjenih ili knjiga koje su stavljene na Index librorum prohibitorum.
Tačnije tzv. jeretičke knjige predstavljaju određenu izokrenutu sjenku crkvenih knjiga i one su zbog te tajanstvenosti i zabranjenosti budile kod ljudi naročitu vrstu interesovanja.
Posebno značajnu književnu građu predstavljaju i narodne bajke, koje su i sa naših prostora sakupljali brojni poznati svjetski književnici, poput Getea. Kad smo kod njega, mistika je u njegovim djelima itekako prisutna posebno u Faustu.
Pojava gotičke kulture u 19. veku
U devetneastom vijeku sa pojavom tzv. gotičke literature javlja se interesovanje i za epske, fantastične i horor elemente u književnosti. Jedno od najpoznatijih djela toga perioda je knjiga Brama Stokera Drakula.
Drakula kao najpoznatije književno, ali i filmsko horor djelo to ne prestaje da bude već više od sto godina. U filmskom aranžmanu ovoga djela nezaboravnu ulogu ima mađarski glumac Bela Lugoši kao lik Drakule, a zadnjih decenija je to bio i čuveni holivudski glumac Gari Oldman.
Čuvena poema „Gavran“ Edgara Alana Poa
U devetnaestom vijeku ne možemo nikako zaobići ni američkog književnika Edgara Alana Poa sa njegovim krimi i horor pričama, kao i sa čuvenom poemom Gavran, gdje se miješa strašno i melanholično stvarajući depresivnu i mračnu atmosferu.
Hari Poter, Tolkin i knjige Dena Brauna
I današnje vrijeme bez obzira na razvoj nauke, mistika u književnosti ne prestaje. Najbolji su dokazi serijal knjiga o Hari Poteru,
Tolkinova djela, kao i knjige Dena Brauna, koje nastoje da čitaoca uvedu u tajanstveni svijet skrivenosti, tajnih društava i teorija zavjere.
Pri tom treba reći da sa raznim teorijama zavjere, koje zadnjih godina snažno preovladavaju u jednom dijelu javnosti javlja se i poseban žanr književnosti o tajnim društvima, njihovoj sveopštoj međusobnoj tajanstvenoj komunikaciji i planovima vladanja svijetom.
Mada ovo nije ništa novo, iako nije bilo prisutno ranije u toliko mjeri. Jedna od ovakvih djela je snažno uticala i na engleskog okultistu Alistera Kroulija, koji je i sam autor brojnih okultnih i tajanstvenih knjiga.
Sa svim ovim treba dodati literaturu o pseudo-istoriji koja pogotovo o balkanskim narodima “skriva“ posebne tajne o njihovoj izabranosti i porijeklu, što pomalo podsjeća i na nacističku doktrinu o izabranom narodu čija se tajna krije u nordijskim mitovima i starim spisima na Tibetu.
Mistika je prisutna i u delima Dostojevskog, Šekspira i Gogolja
Mistika je prisutna i u djelima mnogih svjetskih klasika od Fjodora Dostojevskog, Gogolja, Šekspira. Gogoljeva pripovijetka Vij je bila više puta ekranizovana od strane raznih reditelja, pa i našeg čuvenog Đorđa Kadijevića u njegovom filmskom djelu Sveto mjesto.
Kod nas se po mističnim i strašnim detaljima posebno ističe Milovan Glišić, čiju je pripovijetku Posle devedeset godina, Kadijević takođe ekranizovao u čuvenoj Leptirici.
Mistika i nepoznato je izgleda urođeno u ljudskoj prirodi bez obzira na tehnološki napredak, i bez obzira da li ljudi olako prihvataju tako nešto ili ne. Samim tim neće lako nestati ni iz umjetničkih i književnih djela.
