Crna Gora prepuna je prirodnih lepota, a jedno od najlepših mesta i nezaobilazna destinacija brojnih turista je Skadarsko jezero. Bajkoviti biser gde se prepliću bogata istorija i predivna priroda ovo jezero predstavlja poslednju netaknutu oazu mediteranske Crne Gore.
Ranijih vekova ovo je bila samo veća bara koju je narod nazivao Veliko blato, a teren oko nje činio je plodnu ravnicu na kojoj je uzgajano žito i pamuk.
Prema legendi jezero je nastalao kada je mlada žena, srećna zbog muževljevog povratka iz rata, zaboravila da zatvori česmu.
Pravi nastanak je drugačiji, ali ništa manje bajkovit. Naime, 1858. godine dogodilo se jako olujno nevreme, te je Drim sa albanskih planina doneo na ušće Bojane ogromnu količinu peska i mulja. Ona je izazvala pomeranje korita reke, a od bare nastalo je čuveno Skadarsko jezero.
Iako je plavljenjem plodno zemljište nestalo zauzvrat je stvoreno carstvo prirode koje su ispunile jedinstvene biljne i životinjske vrste.
Skadarsko jezero krije hiljade tajni
Neverovatno kako se na tako maloj površini našla tolika raznolikost, pa se prosto posetilac ne može odlučiti da li da uživa u posmatranju ptica, krstarenju jezerom. Ili, pak, da se upusti u otkrivanje bogatog istorijskog nasleđa.
I za starosedeoce ovaj predeo je velika tajna. Počev od laičkog pitanja kako voda iz jezera otiče u more ako je ono “niže”. Činjenica je da je Skadarsko jezero kriptodepresija, tj. površina mu je iznad nivoa mora, a dno ispod nivoa mora. Dubina se kreće od 4 do 7 m, a u potopljenim rupama, tzv. vruljama dostiže dubinu i do 30 m.
Jezero “skriva” čak 14 srednjevekovnih pravoslavnih manastira. Dok brojne tvrđave, kao što su Lesendro, Tophali, Besac i druge, svedoče o velikim bitkama koje su vođene protiv Turaka na ovom prostoru.
Ostrvo Grmožur je specifično po građevini koja je u doba knjaza Nikole važila za “crnogorski alkatraz”, a ostaci nekadašnjeg grada Oboda pričaju priču o prvoj štampariji u ovom delu Evrope. U njoj je štampana i prva knjiga 1494. godine – Oktoih.
Pored značajnih istorijskih otkrića, za ovo jezero vezane su i brojna narodna predanja. A najčuvenija je priča o čudovištu Blor koje živi na dnu jezera. Ono je poslednji put viđeno 2007. godine. Dvojica mladića su tvrdila da su videli rogljastu neman visoku 3 i dugačku 40 m kako munjevito izranja iz vode. Da stvar bude čudnija vest su preneli i pojedini mediji.
Skadarsko jezero ima svoju Veneciju
Skadarsko jezero je specifično i po ostrvima, a najveću pažnju privlači Vranjina. Slikovito ribarsko seoce sa svega 200 stanovnika popularno je nazvano Venecija u malom.
Vranjina je do izgradnje mosta i nasipa za magistralu bila ostrvo. Ovde se nalazi sedište Nacionalnog parka i istoimeni manastir posvećen Svetom Nikoli.
Zahvaljujući blizini magistralnog puta, vrlo lako možete da posetite živopisno naselje i kupite uvek svežu jezersku ribu.
Skadarsko jezero predstavlja poslednju netaknutu oazu mediteranske Crne Gore. Južna strana jezera od Virpazara prema Albaniji još uvek nije izložena talasu masovne eksploatacije sa primorja. Krivac za to je slaba saobraćajna veza sa ostatkom sveta, a verovatno i blizina samog mora koje je daleko veći magnet za narodne mase.
Drugi deo jezera zapadno od Virpazara krase kontinenalne, zelene, močvaraste facete. Razlog za to su dve reke koje se slivaju u ovaj deo jezera: Morača i tajanstvena Rijeka Crnojevića. I ovde se nalazi nekoliko zanimljivih ostrva, manastira i pregršt istorijskog nasleđa prošlih vremena.
Mesto susreta tri religije
Skadarsko jezero je mesto gde se susreću tri religije na malom geografskom prostoru. Na severnoj strani jezera se nekada nalazio tron poslednjih vladara srednjevekovne Zete – Žabljak Crnojevića. Na cetinjskoj strani jezera se nalaze pitoreskna ribarska sela Poseljani, Karuč, Dodoši.
Na Obodu iznad Rijeke Crnojevića otvorena je prva štamparija u ovom delu sveta, još krajem XV veka. Odakle krenuti u otkrivanje ovog mitskog prostora? Da li sa vode, kopna ili vazduha? Za šta god se odlučili, jedno je sigurno: vremena neće biti dovoljno. Toliko toga da se vidi, oseti, doživi.
Brojni manastiri obogaćuju ovaj prostor
Dinastija Balšića, za vreme svoje vladavine Zetom, poznata je između ostalog i po podizanju pravoslavnih manastira na ostrvima Skadarsko jezera – Starčevu, Beški i Moračniku. Najstariji manastir sa crkvom posvećenom Uspenju Bogorodice podignut je na Starčevu između 1376. i 1378. godine.
Osnivanje manastira vezuje se za starca Makarija koji je, moguće, kao isposnik živeo na ostrvu po kome je ono nazvano Starčeva gorica. Manastirska crkva je manja jednobrodna građevina sa centralnom kupolom. Pored crkve, manastirski kompleks se sastoji i od zgrada konaka i pomoćnih objekata. Opasan je visokim zidom sa kapijom. Ispred crkve nalazi se grob poznatog štampara Božidara Vukovića-Podgoričanina.
Manastir podignut na ostrvu Beški sastoji se od dve crkve, starije posvećene Sv. Đorđu i mlađe, Sv. Bogorodice. Preciznih podataka o gradnji starije crkve nema, ali je moguće pretpostaviti da je njen ktitor bio Đurđe II Stratimirović-Balšić, te da je nastala krajem XIV veka. Radi se o većoj jednobrodnoj građevini sa kupolom, prostranom pripratom i velikim zvonikom. Manju crkvu, posvećenu Bogorodici, podigla je za svoj mauzolej Jelena Balšić 1440. godine, kako stoji uklesano iznad vrata. Crkva je malih dimenzija, jednobrodne osnove sa blago prelomljenim svodom, što su odlike hramova podignutih u vreme Crnojevića.U crkvi se nalazi i grob Jelene Balšić.
Slično Starčevu, i manastir Beška je igrao značajnu ulogu u duhovnom životu Zete, budući da se u njemu odvijala intenzivna prepisivačka delatnost. Manastir Moračnik je podignut na istoimenom ostrvu sa crkvom Sv. Bogorodice. Prvi put se pominje 1417. godine u povelji Balše III, koji je, moguće, bio i njegov ktitor. Pored crkve, manastirski kompleks sačinjavaju zgrada konaka, trpezarija i visoka kula sa četiri sprata. Manastir je opasan kamenom ogradom sa monumentalnom kapijom.
Sve crkve iz perioda Balšića bile su živopisane, o čemu svedoče sačuvani tragovi na njihovim zidnim površinama. Nakon obnove konaka život se vratio u manastir Starčevo, dok su ostala dva i dalje napuštena.
Što se tiče spomenika kulture i manastira, oni su veoma brojni na području Skadarskog jezera i oni su reprezenti bogate srpske istorije u Crnoj Gori. Jedan od njih je Prečista Krajinska – koja datira iz perioda od IX do XV veka. Prečista Krajinska je bila centar teritorijalnog središta države Zete u kojoj se srpski knez Jovan Vladimir istakao kao prvi državotvorac. On je vladao krajem x i početkom XI veka, a prestonica države nalazila se upravo u Prečistoj Krajinskoj, u današnjem Ostrosu. Tu je ovaj vladar podigao manastir koji je poznat pod imenom Prečista Krajinska, za koji se smatra da je prvi podignuti manastir na prostorima Crne Gore.
Zetska Sveta Gora
Osim ovih, postoje još brojni spomenici kulture ili pak njihovi ostaci. Na obalama Skadarskog jezera i na njegovim ostrvima, nekada je bilo dvadesetak manastira, zbog čega je ovaj kraj nosilo naziv „Zetska Sveta Gora“. Ako se krene dalje, obalom, naići ćete na mali gradić po imenu Rijeka Crnojevića. To je jedna mala antička metropola puna prirodnih lepota i istorijskih tekovina, ali i srce crnogorske (srpske) srednjevekovne države.
Ovo malo ribarsko mjesto nekada je bio veoma važan trgovački centar. Crnogorski vladari Balšići i Crnojevići mnogu voleli ovaj region, jer su klimatski uslovi bili izvanredni i često su boravili u njemu. Čak su i sagradili svoje zimske rezidencije.
Od naselja koja se nalaze na Skadarskom jezeru, treba svakako pomenuti i Virpazar, malu varošicu i trgovački centar Crmnice. Ovo mesto se po prvi put pominje 1242. godine kao Vir, u povelji srpskog kralja Vladislava vranjskom manastiru.
