Svaki čovek kao bogoliko biće prizvan je i prednaznačen za večno i nepropadljivo Carstvo nebesko. Zbog toga se i osnovni smisao našega rađanja i dolaska na zemlju sastoji upravo u ostvarenju svoga večnoga života. Čovek dolazi na zemlju, ne da bi na njoj proveo određeni vremenski period, nego da bi živeći u zajednici sa Crkvom produžio svoje bitisanje i ostvario večnost.
Jer svaka ovozemaljska lepota i radost, nije ništa drugo nego senka ili tren u poređenju sa nebeskom odnosno večnom lepotom, govori nam sveti Jovan Šangajski.
Prvenstveni cilj čoveka je spasenje
Shodno tome, svaki drugi ovozemaljski cilj i svaka druga potreba, ma koliko oni bili veliki i uzvišeni, gube svoju vrednost i značaj ako imaju svoj kraj, odnosno ako ne mogu večno da traju. Večnost je dar Božiji ponuđen isključivo čoveku kao najsavršenijem biću na zemlji. Ta večna egzistencija na koju nas Gospod stalno opominje rečima Svetoga Jevanđelja da „tražimo pre svega Carstva Nebeskoga“, ostvaruje se jedino u Crkvi Božijoj.
Upravo zato jer je Gospod osnovao Crkvu svoju i obdario je svim onim što je potrebno za spasenje čoveka, a to su svete tajne, obredi i molitvoslovlja. Zbog toga je Crkva Hristova ne samo posrednica našega osvećenja nego i jedina garancija dostizanja večnoga postojanja.
Tajna našega spasenja najbolje se ostvaruje u svetoj Liturgiji koja se javlja centrom celokupnog crkvenog života. To je tajna nad tajnama, temelj i kruna života svakog pravoslavnog hrišćanina, u kojoj mi na jedan tajanstven i savršen način spoznajmo samoga Boga i svoju duhovnu realnost.
Liturgija je centralni deo hrišćanskog života
Božanstvena liturgija je pre svega dar Božije ljubavi kroz koji mi opštimo i zajedničarimo sa Bogom, i takođe otvaramo i vrata Carstva nebeskog.
Jer iako se čovjek grehom otuđuje od Boga, Bog ga nikada ne odbacuje, nego ga kroz svetu Liturgiju poziva na pokajanje, ispravljenje i ponovno sjedinjenje sa njim. Zbog toga je i velika i neizmerna ljubav Božija prema nama, jer On hoće da se svi ljudi spasu i dođu do poznanja istine.
Veoma je bitno i važno graditi svoju večnost kroz aktivnije učestvovanje i posećivanje svete Liturgije.
Jer Liturgija i nije ništa drugo do učešće i sjedinjenje ljudi sa Bogom. Kada govorimo o učestvovanju, onda pre svega mislimo na samo pristupanje svetoj Tajni odnosno pričešćivanje.
Međutim aktivnost učestvovanja se takođe ogleda i u razumievanju i doživljavanju samoga smisla i značaja svete Liturgije. Svaki pravoslavni hrišćanin dužan je da jasno shvata i razume smisao i poredak Evharistije, jer je to preduslov da se Ona u potpunosti i doživi.
Čime se mi to pričešćujemo? Zbog čega se pričešćujemo? Kako treba da se pričestimo? Šta treba da od pričešća da očekujemo? Sva ova i slična njima pitanja treba da budu kristalno jasna svakom verniku, da bi mogli saznateljno, aktivno i na način koji to Gospod traži od nas učestvovati u svetoj Liturgiji.
Kako je ustanovljena Sv. Liturgija?
Sveta Tajna Evharistije bila je ustanovljena samim Gospodom Hristom koji je na poslednjoj tajnoj večeri pretvorivši hleb i vino u svoje Telo i Krv, dao zapovest svojim apostolima da to isto čine u Njegov spomen.
Kako nam svedoči Sveto Pismo apostoli su verno ispunjavali ovu zapovest Božiju, služeći svetu Liturgiju svugde gde se propovedalo Javanđelje i širilo hrišćanstvo. Poučeni apostolima hrišćani su se najpre okupljali nedeljom, u dan Hristovog vaskrsenja, Gospodnjeg dana, radi zajedničke trpeze koji se završavala u Evharistiji, u „davanju zahvalnosti“ za sve što su primili u Hristu. Nedeljno okupljanje radi pričešćivanja i proslavljanja dana Hristovoga vaskrsenja svedoči nam koliko su prvi hrišćani imali široko razvijenu svest o važnosti i značaju veze između svete Tajne i Hristovoga vaskrsenja.
Gde su dvoje ili troje sabrani…
Već od samoga početka njihov doživljaj Liturgijskog opštenja nosi veoma dubok i uzvišen karakter. Oni svi jasno shvataju da se pod vidom hleba i vina sjedinjuju sa samim Gospodom, koji je ne samo pobedio smrt, nego i svojim vaskrsenjem pokazao da smrt nije kraj, nego samo početak večnosti za one koji veruju u Njega i njime se pričešćuju. Rani hrišćani su razumeli da je Bog, u Hristu, uvijek bio prisutan među njima kad god bi se „dvoje ili troje skupili zajedno“ u Njegovo ime (Mt 18:20).
Sv. Liturgija je tajna nad tajnama
Sveta Liturgija predstavlja najbolje razumljiv izraz pravoslavnog shvatanja Crkve i njenog bogoslužbenog poretka. Poznanje Istine i Božanstva, sjedinjenje sa Bogom i dostizanje spasenja dobija svoju realnost samo u sabornom i narodnom primanju Tela i Krvi Hristove.
U svetoj Liturgiji sve je potčinjeno opštem sabornom planu i uključeno u više saborno jedinstvo. Oko Hrista sabira se sve, kako nebesko tako i zemaljsko, i sve je određeno da u Bogočoveku Hristu postane nova tvar.
Anđelski sabor i čovečiji rod, čitava vaseljena se objedinjuje u jedan hram Božiji, koji predstavlja obraz ponovo ustanovljenog jedinstva koje je bilo narušeno grijehom. To je vaseljenski aspekat Crkve koji sve nas priziva na obnovljenje zajednice sa Bogom. Zbog toga je sveta Evharistija narodno sabranje u kome se ostvaruje punoća smisla Crkve, to jeste ostvaruje se jedinstvo svih nas, što u stvari i jeste Crkva. To je mesto gde se kroz bogosluženje realizuje i spunjava tajna našega i života i spasenja.
Sjedinjenje sa Hristom kroz Sveto pričešće
Jedan od glavnih zadataka evharistijskog sabranja sastoji se u tome da uključi čoveka u saborno jedinstvo Crkve, da bi i zemaljska i nebeska Crkva jednim ustima i jednim srcem mogli slaviti i ispovedati Boga. Zbog toga Liturgija nije jedna od svetih tajni, nego glavna tajna Crkve u kojoj sve ostale tajne i obredi, pa i čitav čovečanski život nalazi svoje potpuno osmisljenje.
Naše liturgijsko sabranje jeste jedini kriterijum vere, koji ne samo da čuva njenu unikalnost i vaseljensko značenje, nego se takođe javlja osnovnim i opštim svedočanstvom spasenja darovanog Gospodom Isusom Hristom. Ta prosta i osnovna istina koja utvrđuje osnove Crkve tiče se samim i neposrednim načinom svakog verujućeg čoveka.
U trpezi Božijoj otkrila se tajna Tela i Krvi Hristove kao sabornog i narodnog dela. Liturgija se zbog toga i služi, da bi mi kao obični ljudi kojima se daje mogućnost sjedinjenja sa samim Bogom shvatili svoje veliko dostojanstvo i smisao svoga življenja.
To je jedinstveni događaj u istoriji čovečanstva u kome se izražava neizrečena ljubav Božija, koja priziva na spasenje sve i daje realnu mogućnost spasenja u tome narodnom sabranju. Radi toga mi moramo doživljavati Liturgiju kao radosni događaj koji se tiče samih nas, ne kao slučajnih posetitelja, gledaoca ili slušaoca, već kao realnih učesnika.
Ukazujući na suštinsku bitnost Liturgijskoga sjedinjenja sa Bogom u cilju ostvarenja večnoga života, Pravoslavna Crkva takođe napominje svoje vernike da svaki koji pristupa svetoj Tajni treba da bude dostojno pripremljen za susret sa Hristom.
Sa strahom Božijim pristupite
Priprema za pričešćivanje ne ograničava se isključivo čitanjem određenoga broja molitvi i uzdržavanjem od masnih jela i pića. Prije svega priprema treba da bude uslovljena čistotom savesti, odsustvom mržnje prema bližnjima, miroljubivošću prema svim ljudima, kako kaže Sveto Jevanđelje: „Ako ti prineseš dar svoj žrtveniku i setiš se da brat tvoj ima nešto protiv tebe, ostavi tamo dar svoj pred žrtvenikom i idi, te se najpre pomiri sa bratom tvojim“(Mt. 5. 23-24).
Duhovna priprema, to jeste priprema duše, savesti, razuma jeste glavna i osnovna priprema pred sveto Pričešće. Svako treba da se priprema po meri svoga duhovnoga uzrastanja, najpre kroz činjenje dobrih dela, a zatim i kroz upržnjavanje hrišćanskih vrlina. Mi možemo reći da je priprema istovremeno trud i podvig jer zahteva od nas velika odricanja i napore.
Hristova krsna žrtva je pokret ljubavi
Međutim svaki naš podvig postaje mali pred onim što je Gospod učinio za nas. Jer njegova dobrovoljna smrt i stradanje radi našeg spasenja, primoravaju nas, da i mi pripremajući se za sjedinjenje sa Njim, počnemo živeti hrišćanskim životom, a to znači činiti dobra dela, praštati našim dužnicima, voljeti one koji nas gone.
Hristova žrtva traži i podrazumeva i našu ličnu žrtvu, ili bolje rečeno, naše lično prisajedinjenje Hristovoj žrtvi. Žrtva je pokret ljubavi, čin samodarivanja, samoodricanja radi drugoga, u ovome slučaju radi samoga Gospoda. Samo na taj način svaka naša žrtva dobija svoj duboki smisao i vrednost. Jer žrtvujući sebe radi Hrista, mi sledujemo Njega koji je žrtvovao sebe radi nas.
Značaj Sv. tajne Ispovesti
Svakom pričešćivanju treba da predhodi iskreno pokajanje koje treba da se desi na svetoj tajni Ispovesti. Međutim iskreno pokajanje nije samo mehaničko ispovedanje svojih grehova, nego pre svega pokajanje srca, kada razum dolazi da saznanja da je učinjeno nešto loše i kada to saznanje stvara nemir u duši.
Upravo pokajanjem, sjedinjenim sa smirenim saznanjem svojih grehova po riječima sv. Jovana Lestvičnika završava se unutrašnja priprema za sveto Pričešće. Pokajanje jeste i čvrsto obećanje pred Bogom da se jednom ispoveđeni gresi neće više ponavljati.
Ono što je posebno važno jeste i učešće na Liturgiji kroz pevanje. Na takav način mi se pokazujemo aktivnim učesnicima velikoga događaja koji se tiče svih nas koji smo se sabrali na molitvu, a ne samo slučajnim prolaznicima.
Zbog toga je Liturgijsko sabranje narodno delo, predano nama radi ostvarenja našega zajedničkoga cilja. Pevajući na Liturgiji mi izražavamo i svoju vjeru u sve to što treba da se desi i što se dešava na svetoj službi. Naši glasovi, izražavaju želje naših srca da smo spremni da se sjedinimo sa Bogom i postanemo učesnici velike tajne Tela i Krvi Hristove. Zato je i više nego važno da naše učešće bude izraženo i molitvenim pevanjem.
Večno ponavljajući doživljaj Božije ljubavi
Sva pravila koja se tiču priprema za pristupanje svetoj Liturgiji daju nam se isključivo da bi shvativši svoju grešnost, probudili u sebi osećanje dubokog pokajanja i na takav način što dostojnije primili Telo i Krv Hristovu. Zbog toga pričešću treba pristupati istovremeno i sa pokajanjem i sa radošću – sa pokajanjem od saznanja svoje nedostojnosti i sa radošću zbog toga što se sjedinjujemo sa Gospodom.
Prema tome, možemo reći da je Sveta Liturgija večno ponavljajući doživljaj ljubavi Božije u kojoj nam se otkriva realnost spasenja. Crkva nema statički nego dinamički karakter – ona je zajednica koja se ostvaruje u opštenju.
Svaka ličnost učestvujući u Liturgiji ulazi u duhovne uzajamne odnose sa drugim vernicima i na taj način stvara Crkvu koja je zajednica vernih. Zbog toga se postojanje individualizma u Crkvi smatra potpuno nedopustivim. To znači da dolazeći u hram Božiji mi smo dužni znati da traženje ličnog, samostalnog, odvojenog sjedinjenja sa Bogom u svetoj Liturgiji nema.
Liturgija pre svega privlači ljude jedne prema drugima, a onda i prema samom Bogu. Jedinstvo čoveka sa Bogom bezuslovno zahteva i jedinstvo sa drugima, koji tako ulazi u opštenje sa Njim. Učešće u tom radosnom događaju ruši sve razlike među ljudima, sjedinjuje sve u jedno i vodi nas k ostvarenju svoga višega naznačenja, a to je spasenje.
Autor: Sveštenik Miladin Mitrović
