Mnogi pisci i publicisti su pisali o samosvojnosti srpske kulture. Tako, recimo, Zoran Ćirjaković u seriji članaka nastoji da opiše i naglasi drugost srpske kulture u odnosu na (zapadno)evropski kanon, smatrajući da su Srbi „drugačiji Evropljani, jedni od onih u čije se umove i društvene odnose uselila Azija“. Međutim, rekao bih da ona najdublja, suštinska razlika, koja je u stanju da ponudi sasvim drugačiji svetonazor, nije dovoljno istražena među srpskim intelektualcima.
Takva razlika se može sažeti u jednoj rečenici, a izneo ju je italijanski pisac, režiser i glumac Pjer Paolo Pazolini (Pier Paolo Pasolini) u jednom eseju napisanom 1975. godine. Opisujući nezavidno duhovno stanje omladine u Italiji i pozivajući se na jednu od osobenosti grčkih tragedija da nevina, bogobojažljiva deca ispaštaju zbog grehova koji su počinili njihovi očevi, Pazolini se pita u čemu se to sastoji krivica njegove generacije. Odgovor se nalazi u opšteprihvaćenom stavu da je „siromaštvo najgore zlo i da, stoga, kultura siromašnih slojeva mora biti zamenjena kulturom vladajuće klase“, iz čega proizlazi da je istorija vredna proučavanja i pamćenja jedino ona građanska/buržoaska.
Možemo se zapitati koliko zaljubljenika u evropski kulturni kanon zna da je u Lombardiji italijanski jezik postao maternji običnim ljudima tek šezdesetih godina 20. veka i da je integracija kineske manjine u Milanu nastupala prihvatanjem milanskog dijalekta lombardskog jezika sve do pedesetih godina. Koliko njih je svesno da Napoleonov građanski zakonik iz 1804. godine (Code Civil), hvaljen zbog čitljivosti i jasnog stila, zapravo nije bio razumljiv većini stanovnika tadašnje Francuske?
Pobeda koju je izvojevao Vuk Stefanović Karadžić u „ratu za srpski jezik i pravopis“ je omogućila našoj narodnoj kulturi, koju su predstavljali siromašni slojevi, da postane temelj srpske nacionalne kulture. Prihvatanje narodnog jezika, koga su Vukovi savremenici nipodoštavali nazivajući ga govedarskim („Glup Srbljinu budi, govedarski govori, onda si Vukov Srbljin“ kako je to napisao Sava Tekelija u pesmi „Pismo jednom učenom Serbljinu“), dok je narod bio „gomila govedara, svinjara, težaka, gruba i neprosvećena“ (Meša Selimović, Za i protiv Vuka), je omogućilo uspostavljanje kontinuiteta i žive veze sa srpskom srednjovekovnom istorijom, prvenstveno putem narodne epske poezije.
Sama suština Kosovskog zaveta je sadržana u stihovima narodnog pesnika „zemaljsko je zamaleno carstvo, a nebesko uvek i doveka“. Upravo je nadahnjivanje narodnom kulturom, tim plodovima omraženih svinjara i govedara, dalo snagu za ostvarivanje nacionalnog oslobođenja i ujedinjenja (1912-1918).
Pored svih mana i nedostataka Vukove reforme, davanje dostojanstva narodnoj kulturi, tako retko u Evropi, je možda njena najdragocenija prednost. Vrlo je verovatno da bi pobeda Vukovih protivnika i posledično prihvatanje jezika koji je bio nerazumljiv običnom čoveku umanjili onaj duhovni značaj narodnog stvaralaštva, koji je srpskom narodu večan putokaz.
