Na današnji dan, 13. februara 1787. godine umro je srpski matematičar, fizičar, astronom, filozof i diplomata Ruđer Bošković, osnivač i direktor Brerske astronomske opservatorije kod Milana i direktor Optičkog instituta francuske mornarice, jedan od najvećih naučnika svoga doba.
Svetsku slavu stekao je delovanjem u oblasti fizike, astronomije i matematike, ali je u svom poluvjekovnom radu bio i uspešan geodeta, arhitekta, arheolog, kao i pesnik i diplomata.
Preci
Po muškoj liniji preci Ruđera Boškovića su iz mesta Orahov Do na obodu Popovog polja u Hercegovini, dvadesetak kilometara severozapadno od Dubrovnika. Ruđerov otac, Nikola se još kao dečak obreo u Dubrovniku, gde ga je otac dao u šegrtsku službu kod bogatog trgovca Rada Gleđevića. Marljiv i vičan poslu brzo je napredovao, da bi sa Gleđevićem prvo stupio u ortački odnos, a zatim se i osamostalio. Ali, sa sticanjem imetka prolazile su i godine, pa se Nikola oženio tek kad mu je bilo oko pedeset godina. Oženio se tri puta mlađom Pavlom iz vlastelinske porodice Betere, čiji je otac imao lep trgovački imetak i književni dar.
Nikola i Pavla izrodili su, najverovatnije, devetoro dece. Ruđer je bio osmo dete i šesti sin, a ime je dobio po ujaku. Deca su od majke nasledila dugovečnost, od oca upornost i sistematičnost, a od deda po majci književni talenat. Građanski status porodice Bošković u vreme najveće slave i moći Dubrovačke republike, podrazumevao je školovanje dece.
Tako je prva znanja mladi Ruđer, po dubrovački Ruđe, stekao u isusovačkom Dubrovačkom kolegijumu, da bi ga kao najboljeg među vršnjacima, uz saglasnost majke (otac mu je umro četiri godine ranije) profesori odveli u Rim, da bi školovanje nastavio na čuvenom isusovačkom Rimskom kolegijumu, gde je izučavao filosofiju, fiziku, astronomiju i matematiku. Kolegijum je završio u dvadeset drugoj, a studije teologije u svojoj dvadeset devetoj godini, kada je i zaređen u sveštenika.
Naučni rad
Boškovićev naučni rad, po čemu ćemo ga pamtiti i slaviti, trajao je pedeset godina, od 1736. godine kada je kao dvadesetpetogodišnjak objavio svoju prvu naučnu raspravu „O sunčevim pegama“, pa do 1785. godine(dve godine pred smrt), kada je objavio petotomni niz rasprava pod naslovom „Rasprave iz optike i astronomije“.
U tom poluvekovnom periodu preplitala se njegova profesorska karijera sa teorijskim i praktičnim naučnim radom(prirodne i tehničke nauke), uz aktivnosti na polju filozofije, lepe književnosti i prevodilaštva. U teorijskoj astronomiji razvija metod za određivanje putanja kometa, pa je među prvima zaključio da je Heršel otkrio novu planetu, kasnije nazvanu Uran. Delujući na tri matematičke katedre (Rim, Pavija i Milano), bavio se mnogim problemima čiste matematike i naročito primenjene matematike, da bi sa još dvojicom rimskih matematičara, potpisao i statičku ekspertizu o pukotinama na kupoli bazilike Svetog Petra u Rimu.
Ceneći njegovo ukupno delo savremeni svet mu se odužio nazvavši jedan krater na Mesecu njegovim imenom. Sva svoja dela (naučna i književna) pisao je na latinskom, italijanskom, francuskom i maternjem “slovinskom jeziku”. Iako se u Dubrovnik vratio samo jedanput (1747. godine), za rodni grad je uspešno obavljao mnoge diplomatske poslove. Po svom naučnom delu Ruđer Bošković pripada grupi velikana, a po ostalom, po kome ga slave bio je: Srbin po ocu, Italijan po majci, plemić po pradedovima, Dubrovčanin po rođenju, “Slovin” po maternjem jeziku, katolik po veri. Počiva u crkvi Sveta Marija Podone u Milanu.
