Iznad Južne Afrike postoji oblast gde magnentno polje Zemlje slabi. Ovaj jedinstven region, nazvan „Južnoatlantska anomalija”, širi se već duže od decenije. Naučnici veruju da počinje da se deli na dve odvojene zone.
I dok ova anomalija predstavlja tek neznatnu pretnju po život na planeti, ona naučnicima pruža mogućnost da proučavaju komplikovani mehanizam koji stoji iza Zemljinog magnetizma.
Približno 3.000 kilometara ispod površine Zemlje, u njenom spoljašnjem jezgru, zbog rotacije planete i kretanja rastopljenog metala, kontinuirano se stvaraju električne struje. Tu nastaje veći deo Zemljinog magnetnog polja.
Magnetno polje formira magnetosferu. Ona štiti planetu od naelektrisanih čestica sa Sunca (solarnog vetra) i kosmičkog zračenja.
Međutim, za razliku od klasičnoh magneta, koji ima samo jedan severni i jedan južni pol, magnetizam Zemlje nije tako uređen.
Ako se „zaviri” ispod Južnoatlantske anomalije, na granice koje razdvajaju jezgro od plašta Zemlje, uočiće se velike magnetne varijacije, koje igraju veliku ulogu u formiranju bliskog Zemljinog okruženja.
Pored toga što utiče na kompase i navodi ptice prilikom migracije, magnetno polje je i nevidljivi štit, koji igra ključnu ulogu u zaštiti naše planete od visokih energetskih čestica koje dolaze sa Sunca.
Slabost sa zaštitnom funkcijom
Naučnici sa NASA posebno su zainteresovani za intrigantan fenomen „Južnoatlantske anomalije” (South Atlantic Anomaly, SAA) – oblasti u magnetnom polju gde je ono slabije, zbog njegovog potencijalnog uticaja na svemirske letelice, astronaute i, što je najvažnije, na sposobnost Zemljinog štita da zarobi Sunčeve naelektrisane čestice.
Ova pojava omogućava elektricitetom nabijenim česticama iz solarnog vetra da dođu bliže površini planete nego što je to uobičajeno.
Iako ovo deluje kao slabost u magnetnom polju, istraživanja NASA sugerišu da ovo područje, međutim, ima neočekivane zaštitne funkcije.
„Magnetno polje u SAA deluje kao vrsta prirodne zamke za čestice visoke energije, omogućavajući nam da proučavamo njihovo ponašanje i interakcije”, objašnjava naučnica u NASA Teri Sabaka, i dodaje:
„Iako je slabije, ono i dalje štiti površinu Zemlje od najintenzivnijeg zračenja. Naši modeli pokazuju da magnetno polje, čak i sa anomalijama poput SAA, igra ključnu ulogu u održavanju atmosferske stabilnosti i zaštiti biološkog života”.
Zarobljavanje čestica sa Sunca
Zemljino magnetno polje usmerava naelektrisane solarne čestice prema dva pojasa zračenja poznata kao Van Alenovi pojasevi.
Ovi pojasevi zarobljavaju solarne protone i elektrone, sprečavajući ih da direktno udare u površinu planete. U slučaju Južnoatlantske anomalije, ove čestice mogu da se akumuliraju u nižim orbitama, što izazva smetnje u funkcionisanju satelita i elektronskih uređaja.
„Možemo reći da SAA funkcioniše kao svojevrsna prirodna laboratorija za proučavanje uticaja solarne aktivnosti na svemirske letelice i na naše razumevanje magnetosfere”, ističe Pol Birn sa Univerziteta Vašington u Sent Luisu.
Letelice koje prolaze kroz ovu oblast često doživljavaju povećane doze zračenja, što može da izazove oštećenja na elektronskim komponentama i softveru. Ovi izazovi, međutim, pružaju jedinstvenu priliku da se testiraju otpornosti tehnologija.
NASA je u više navrata prilagođavala orbite svojih satelita kako bi minimizirala izloženost ovom fenomenu. Hablov svemirski teleskop, na primer, prestaje sa svim operacijama kada prolazi kroz SAA, kako bi se smanjio rizik od oštećenja.
Informacije o evoluciji Zemlje
NASA misija ICON (Ionospheric Connection Explorer) trenutno istražuje kako SAA i slični fenomeni utiču na jonosferu i ponašanje solarnih čestica. Preliminarni rezultati ukazuju da je interakcija između Sunčevog vetra i Zemljinog magnetnog polja složenija nego što se ranije mislilo.
„Istraživanje SAA nam ne pruža samo uvid u potencijalne pretnje za svemirske misije već i ključne informacije o evoluciji Zemljinog magnetnog polja kroz istoriju”, kaže za Dejli mejl naučnik iz NASA, Džon Smiten.
Iz ove perspektive, „udubljenje” u magnetnom polju ne samo da nas štiti, već pruža priliku da bolje shvatimo kompleksnu prirodu odnosa između Sunca i Zemlje.
