U svijetu brojnih ratova i sukoba, gotovo da se ne obraća pažnja na stradanje većine stanovništva planete. Stradanje i mučeništvo ljudi u Eritreji, Sudanu, Nigeriji i Somaliji ne privlači pažnju ni svjetskih medija ni onih koji kroje globalnu geopolitiku. Mi, kao narod, dobro znamo šta znači biti žrtva ravnodušnosti: nakon naše Golgote, koja traje na Kosovu i Metohiji, svijet i dalje ćuti. Naše suze nemaju majku, a naš jauk nema utjehu. „Ako mene goniše, i vas će goniti, Ako vas mrzi svet, znajte da je mene omrznuo pre vas. Kad biste bili od sveta, svet bi svoje ljubio, a kako niste od sveta nego vas ja izabrah od sveta, zato vas mrzi svet“, veli Gospod u Jevanđelju
Prema izvještajima međunarodnih komisija, oko 380 miliona hrišćana u svijetu je danas direktno ugroženo. Dok svaki patetični snimak izaziva bure reakcija, video-zapisi na kojima Islamska država u Siriji spaljuje sela pravoslavnih i alavita nisu izazvali gotovo nikakvu pažnju. Lemkin institut i dalje procjenjuje rizik od mogućeg potencionalnog genocida nad sirijskim alavitima i pravoslavcima kao krajnje kritičan, ukazujući na kontinuirana pojedinačna i masovna ubistva, prisilne nestanke, otmice i masovno raseljavanje u priobalnim sirijskim pokrajinama Latakija i Tartus, kao i u pokrajinama Damask, Homs i Hama.
Nigerija
O stradanju u Nigeriji jedva da se i gdje može pročitati. Sa preko 200 miliona stanovnika, ova zemlja već godinama nosi neslavnu titulu jednog od najopasnijih mjesta za hrišćane na planeti. Dok svjetski mediji rijetko izvještavaju o svakodnevnim užasima, hiljade vjernika gubi živote, domove i slobodu samo zbog svoje vjere.
Glavni počinioci ovog krvavog talasa su ekstremističke grupe poput Boko Harama i Islamske države Zapadne Afrike (ISVAP), kao i militantna Fulani milicija, koji ciljano napadaju hrišćanske zajednice, pale crkve, ubijaju vjernike, otimaju žene i djecu i masovno protjeruju stanovništvo sa njihovih ognjišta.
Nasilje je najizraženije na sjeveru i u Srednjem pojasu Nigerije, u državama Borno, Adamava, Plato i Benue, ali se u posljednjih pet godina proširilo i na jug. Samo u prvih 220 dana 2025. godine ubijeno je preko 7.000 hrišćana – prosječno 30 do 35 žrtava dnevno – uz uništenje više od 19.000 crkava, raseljavanje više od 1.100 hrišćanskih zajednica i otmicu oko 600 sveštenika.
Napadi su često iznenadni i brutalni: militanti upadaju u sela noću, pale kuće i hramove, ubijaju one koji pokušavaju da pobjegnu. Posebno su na meti žene i djeca, koji se otimaju i prisiljavaju na brak ili ropstvo. Samo u junu 2025. Fulani milicija napala je selo Jelvata u državi Benue, ubivši oko 200 hrišćana, većinom izbjeglica smještenih u katoličkoj misiji. Mnoge žrtve spaljene su žive, a preživjeli su patili od epidemije kolere u izbjegličkim kampovima.
U aprilu iste godine, ISVAP je preuzeo odgovornost za seriju napada na hrišćanske zajednice u Adamavi i Bornu, dok je u Plato državi ubijeno preko 60 hrišćana u sedam sela. Avgusta, Fulani ekstremisti ubili su 15 hrišćana, uključujući žene i djecu, u napadu mačetama i vatrenim oružjem u Čakfemu. U septembru je u Enugu ubijen sveštenik Fr. Matjev Eja, jedan od više od 350 sveštenika otetih od 2023. godine.
Vlada Nigerije optužena je za pasivnost, dok počinioci rijetko bivaju procesuirani.
Koptski mučenici
Svi pamtimo stravične snimke obezglavljivanja ljudi u narandžastim kombinezonima i muk svjetske javnosti. To nije bio ni početak ni kraj stradanja drevnih hrišćana u Egiptu, Kopta.
Kopti, kao drevni narod Egipta, istorijski ne smatraju da su arapskog porijekla, već da su potomci civilizacije starih Egipćana, sa dubokim faraonskim korijenima. Riječ „kopt“ potiče od starogrčkog naziva za starosjedioca Egipta. Potomci su hamitskih Egipćana koji, ni nakon arapskih ni turskih osvajanja, nisu prihvatili islam. Kopti i danas čuvaju svoj jezik u bogosluženju Koptske orijentalno-pravoslavne crkve.
Hrišćanska zajednica u Egiptu je bila brojna već u 1. vijeku, a vjeruje se da je apostol Marko bio prvi prosvetitelj i arhiepiskop Koptske crkve. Iako su arapska osvajanja u 7. vijeku u početku ostavila prostor za hrišćanski život, tokom 7. i 9. vijeka, kao i u vrijeme Mameluka nakon krstaških ratova, progon se pojačavao, manastiri su pljačkani, a ikone i freske uništavane.
Danas u Egiptu živi oko milion Kopta, ali su često na meti napada i državnog pritiska. Obnova ili izgradnja crkava je gotovo nemoguća, a napadi na Kopte su učestali. Tokom ustanka 2011. godine egipatska vojska je tenkovima gazila demonstrante, pri čemu je nastradalo 28 Kopta – događaj poznat kao „masakr Maspero“. Međunarodne komisije za ljudska prava današnji progon Kopta označavaju kao sistemsko ugnjetavanje koje nosi elemente genocidne namjere.
Etiopija
Etiopija, jedna od najstarijih hrišćanskih nacija svijeta, danas svjedoči eskalaciji progona. Iako hrišćani čine oko 60% stanovništva, posljednje tri godine donijele su žestoke napade na crkve u Tigraju, Amhari i Oromiji.
Konvertiti iz islama i oni izvan Etiopske pravoslavne crkve trpe intenzivan pritisak porodica i zajednica – socijalnu izolaciju, uskraćivanje pristupa resursima i prijetnje smrću.
U 2025. godini napadi na crkve postali su učestaliji: u junu su islamistički militanti u Oromiji uništavali domove i hramove s ciljem da „eliminišu hrišćanstvo“. U septembru iste godine, više od 35 hrišćana ostalo je bez žetve, dovedeno na rub gladi.
Sudan
Sudan, zemlja sa oko 49 miliona stanovnika, predstavlja jedno od velikih stratišta za hrišćane. Sa svega 4–5% hrišćanske populacije, oni suočeni su sa državnom represijom, islamističkim ekstremizmom i haosom građanskog rata koji traje od 2023. godine.
Sukob između Sudanskih oružanih snaga (SAF) i Snaga brze podrške (RSF) doveo je do humanitarne katastrofe. Hrišćani su često direktne mete: crkve, škole i bolnice bombardovane su, a hrišćanska sela izložena masakrima. Islamistički elementi unutar RSF-a, povezani sa džihadistima, otimaju i prisilno islamizuju zarobljene.
Progon ima duboke korijene u politici islamizacije koju je sprovodio bivši režim Omara al-Bašira. Tokom osamdesetih i devedesetih godina stotine hiljada hrišćana je ubijeno, a mnogi su izbjegli u Južni Sudan, koji je 2011. stekao nezavisnost upravo zbog progona. Danas, regije kao što su Nuba planine, Darfur i Kordofan i dalje trpe sistematsko nasilje, uključujući bombardovanja, otmice i prisilne konverzije. U februaru 2025. godine RSF je nastavio masakre u Darfuru i Nuba planinama, gdje su čitava naselja etnički i vjerski očišćena.
Niger
U zapadnoj Africi ni Niger nije pošteđen stradanja hrišćana. U zemlji sa oko 28 miliona stanovnika, od kojih je preko 95% muslimana, hrišćani čine svega 0,2% – oko 69.000 ljudi. Ova mala zajednica, uglavnom koncentrisana u urbanim centrima poput Nijameja, suočava se sa sve većim progonom, posebno nakon vojnog puča u julu 2023. godine, kada je general Abdurahman Tjani preuzeo vlast.
Politička nestabilnost stvorila je vakuum u kojem džihadističke grupe poput Boko Harama, ISVAP-a i filijala Al-Kaide nesmetano šire teror. Samo u posljednjoj godini ubijeno je najmanje sto hrišćana, uništeno preko stotinu objekata, a na hiljade je protjerano iz svojih domova. U ruralnim oblastima ekstremisti kontrolišu pristup vodi i zdravstvenoj njezi, koristeći glad i strah kao oružje.
Srbija, Kosovo i Metohija
I ako je naš narod još od Prizrenske lige bio sistemtski satiran kroz različite istorijske faze. Stradalnos se nije zaustavila, sem kratkog predaha pod Kraljevinom Jugoslavijom. Terorizam, ubistva, progoni, ali i paljenje svetinja i etničko čišćenje su nešto što je obilježilo srpsku zavjetnu Golgotu, Kosovo i Metohiju. Srbi su kao narod mnogostradalni, posebno u prošlom vijeku od Jasenovca, Prebilovaca nema prostora gdje naš narod nije stradao. Sada i ako manjine u susjednim zemljama i ako praktično Srba nema opet se se ruše srpska groblja, kao svjedočanstvo i spomen na to ko je živeo na tim prostorima. Što je samo dio šire konverzije i korjenja novog nacionalnog identiteta. Pokušaj napada na Srpsku Crkvu u Crnoj Gori i pasivno-duhovni otpor su usporili procese za sada na tom pordručiju. Svakako su pristuni izlivi i šovinistički ispadi ljudi koji sebe definišu kao tzv. Vjernike Crnogorske Crkve, atnifašiste i poklone Sekule Dreljevića i Krsta Zrnova Popovića (i ako je oko potonjeg samo riječ o grubom falsifikovanju istorije). Napadi na povratnike u Federaciji Bosni i Hercegovini uz napada ne imovinu, nadgorbne spomenike su izazvali čak i reakciju međunarodnih institijica koje su po pravili rijetko na strani našeg naroda, ma koliko on bio satiran sistematski i planski. No, svakako najbolnija rana jeste duhovna kolijevka Kosovo i Metohija. U vremenu hiper produkcije informacija zaboravalja se koliko Srba leži u kazamatima u južnoj pokrajini. Kako ni djeca nisu pošteđena, i kako su pucali čak i na najmlađe. Sledeća faza nakon otvorenih aktova represije, obračuna napada na svetinje i UNESKO kulturnu baštinu jeste sistematsko gašenje svih institucija, sada i zdravstva i školstva. Tihi egzodus i patanja na koju ne samo da je svijet njem nego i mi, što nas čini saučesnicima koji preglasno ćute.
Nebojša Lazić, teolog
Glavni urednik Kompas info
