U borbi protiv Austro-Ugarske Monarhije slovenski narodi usko su sarađivali. Posle Prvog svetskog rata između Jugoslavije i Čehoslovačke uspostavljeni su saveznički odnosi. Obe zemlje bile su članice Male antante. Trudili su se da se bratske veze što više učvrste. U Pragu je delovala Jugoslovensko-čehoslovačka liga. Pod upravom lige bila je u Pragu „Štrosmajerova knjižnica i čitaonica” koja je služila za upoznavanje jugoslovenske književnosti i razvitka preko knjiga i novina. Istovremeno služila je za tečajeve srpskog jezika koje je priređivala liga, sokolska društva i druge organizacije. Da bi knjižnicu popunio Savezni Prosvetni Odbor SSKJ joj je slao svoja izdanja, a preporučivao je sokolskim društvima i župama da joj pošalju svoja izdanja. (1) Za vreme VIII sveslovenskog sleta 1926. na groblje Olsani u Pragu svečano su preneti, sa vojničkog groblja u rusku kapelu, ostaci srpskih vojnika, koji su umrli u Pragu za vreme Prvog svetskog rata. Prisustvovali su ministar vojni, general Sirovi, kao predstavnik Masarika, ministri Beneš, Slavik, Girsa, generali, oficiri i vojnici jugoslovenske vojske, koji su se nalazili u Pragu, osoblje poslanstva sa Ljubom Rašićem, delegacije čehoslovačke vojske, čehoslovačkih sokola kao i delegacije ruskih, lužičkih Srba, kao i mnoge čehoslovačke korporacije. Ostaci su bili stavljeni u 40 kovčega, metnuti na katafalk, na koji su položeni mnogi venci, od strane predsednika Masarika, čehoslovačke i jugoslovenske vlade, Sokolskog Saveza i Čehoslovačko-Jugoslovenske lige. Pogrebni obred služili su vladike Sergije i Gorazd i protojerej Crvčanin. U svom govoru general Sirovi je istakao : „Uvijek ćemo se sa zahvalnošću sjećati onih koji su dali život za slobodu Srba, Hrvata i Slovenaca i za našu Slobodu”. Ministar prosvete Trifunović zahvalio se vladi, češkim sokolima i ruskim izbeglicama u Čehoslovačkoj. Nadežda Kramar, koja je bila na čelu komiteta za podizanje kapele, istakla je : „Praški grob sjećat će nas na 16.000 jugoslovenskih grobova u Čehoslovačkoj, u kojima leže ljudi, starci i djeca, koji su žrtvovali život za slobodu. Odjek ove svečanosti, koju je priredila čehoslovačka vojska, … ”. Pošto su kovčezi položeni ukapelu, jedna četa ispalila je počasni plotun. Baterija je ispalila 20 topovskih hitaca. (2)
Anton Beringer viši odeljni savetnik Ministarstva prosvete u Pragu bio je i generalni sekretar Saveza Češkoslovačko-jugoslovenskih liga u Pragu. Rođen je u Moravskoj, studirao filozofiju u Pragu i za vreme Prvog svetskog rata služio je u Sarajevu. Tu se upoznao sa narodom i sav se posvetio radu na propagiranju jugoslovenske kulture. Deset godina je vršio dužnost sekretara Saveza Češkoslovačko-jugoslovenskih liga, pa je pomogao osnivanje niza novih liga, širio ljubav prema Jugoslovenima u sve slojeve češkog naroda. Uređivao je „Češkoslovensko-jugoslovensku reviju“. Preveo je na češki niz narodnih priča i knjiga Pavla Popovića „Jugoslovenska književnost kao celina“. Napisao je vežbenicu srpskohrvatskog jezika za Čehe. Posvetio se brizi oko oko siromašnih studenata iz Jugoslavije u Pragu, kojima je kako je istaknuto u „Sokolskom Glasniku“ bio i otac i majka. Bio je najmarljiviji član kuratorija Aleksandrovog studentskog doma u Pragu, i za taj rad bio je odlikovan ordenom Sv. Save III stepena. U Sokolima bio je član „Slovenskog odbora ČOS“. Govorio je odlično srpski jezik i imao je veliki broj prijatelja u Jugoslaviji. Istaknuto je u „Sokolskom Glasniku“ da niko od naših istaknutih ljudi nije putovao u Prag, a da mu Beringer nije bio pri ruci, a on je često dolazio u Jugoslaviju. Radio je do poslednjeg časa na polju uzajamnosti sa ljudima iz Jugoslavije. (3) Pesnik i književnik Jiri Mahen, čije je pravo ime bilo Antonin Vančura, bio je naročiti prijatelj Jugoslavije i Jadranskog mora. Svake godine dolazio je u Dalmaciju, a naročito na ostrvo Hvar, gde je na svojim šetnjama po Jelsi, Brusju i ostalim selima ostrva dolazio u dodir sa ribarima i seljacima i pokazivao naročitu ljubav za njihov mukotrpan život. Bio je nesrećan kada je, zbog teške plućne bolesti, morao da se odrekne izleta na jug, pa je svoj bol izrazio u knjizi „Rastanak sa jugom”. Njegova zbirka stihova „Rastanak sa jugom” objavljena 1934 godine i čitava posvećena Dalmaciji, imala je po „Sokolskom glasniku” naročiti uspeh, jednako kao i „Ribarska knjiga” i mnoga ostala njegova dela. Rođen je 1882 godine u Časlavi, bio je direktor biblioteke grada Brna i napisao je niz pesničkih, dramskih i kritičkih dela. Bio je pesnik unutrašnjih duševnih bolova, duboko misaon i osećajan. Naročito su mu bile poznate drame „Prorok”, „Mrtvo more” i „Janošik”, zbirke stihova „Plaminki”, „Balade” itd. (4)
Posle okupacije Češke 1939. sokoli su pomagali češkim izbeglicama koje su bežale preko Jugoslavije. Na plenarnoj sednici Saveza Sokola Kraljevine Jugoslavije koja je održana 25 i 26 marta 1939. zaključeno je da se prikupe podaci o prilikama kod čehoslovačkog sokolstva kao i položaju Saveza slovenskog sokolstva. Na Glavnoj skupštini župe Beograd 24 i 25 marta 1939. prisustvovao je predstavnik Saveza Jugoslovensko-čehoslovačke lige Milenko Trifunović. (5) U Pragu je 1940 godine izašla knjiga „Vitr od more” (Vetar s mora) koju je napisao češki pesnik i prijatelj Jugoslavije Adolf Veseli. Objavljena je pod pokroviteljstvom Češko-jugoslovenske lige, u izdanju knjižarnice L. Mazača. Knjiga je imala 160 strana velikog formata. Prvi deo eposa „Stražar svetionika” događao se na ostrvu Korčuli i prikazivao je zgode mladog ribara Ante Novljana. Drugi deo eposa, „Doziv mora” bio je pun oduševljenja lepotom primorja i morske pučine, dok treći deo „Sunčani kres” slavio nezavisnu jugoslovensku državu koja je došla do svoga slobodnog mora. U članku „Češka epopeja o Jugoslaviji” u „Sokolskom Glasniku” istaknuto je da je delo Adolfa Veselog bilo prožeto poznavanjem našeg naroda i naših krajeva i ljubavlju za njegov napredak i slobodu. Budućnost svoje braće, češki pesnik je video u slozi i jedinstvu, u radu i napretku. U svojoj knjizi pisac je istakao : „Spajati narod u misli i duhu, prožeti sva srca nemirom punim stvaranja, uništavati sve što slabi i razdvaja, i svemu što cvate darivati sunce! … Dignuti narod svoj na svetsku visinu i graditi slavnu Jugoslaviju!” Pisac knjige želeo je da u tom zagrljaju vidi i Bugarsku : „Četiri slovenska roda, muški, jedan pored drugoga, jednodušno dižu glave k suncu i kliću : Živela Jugoslavija, živela slavna i zajednička mati naša!” (6)
AUTOR: Saša Nedeljković, član Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Srbije
Napomene :
„Jugoslovensko-čehoslovačka liga u Pragu”, „Sokolska prosveta”, Vesnik prosvetnog odbora Saveza SKJ, Mesečni prilog „Sokolskog Glasnika”, Novi Sad, april 1932, br. 4, str. 237;
„Prenos Srpskih vojnika”, „Sokolski vjesnik župe zagrebačke”, Zagreb, august-september 1926, br. 8 i 9, str. 158;
„Smrt A. Beringera“, „Sokolski Glasnik”, Beograd, „Sokolski Glasnik”, Beograd, 7 jula 1939, br. 27, str. 4;
„Smrt češkog prijatelja Jugoslavije”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 2 juna 1939, br. 22, str. 5;
„Oko sokolovo”, Beograd, 1939, br. 5, str. 45, 49;
„Češka epopeja o Jugoslaviji”, „Sokolski Glasnik”, Beograd, 9 avgust 1940, br. 32, str. 2;
