Dana 14. oktobra 1892. godine, Beograd je ispisao novu stranicu u svojoj istoriji time što je postao jedan od prvih gradova na svetu sa uvedenim tramvajskim saobraćajem. Tramvaji su tada počeli da prevoze putnike ulicama grada, od Kalemegdana do Slavije, pokretani konjima.
To je označilo početak organizovanog javnog prevoza u glavnom gradu Srbije, a Beograd je stao rame uz rame sa velikim svetskim metropolama poput Njujorka, Pariza, Londona i Berlina, koje su već imale tramvaje.
Uvođenje prvih tramvaja sa konjskom vučom
Beogradski tramvaji su u početku koristili konjsku vuču, što je u to vreme bio inovativan način prevoza. Putnici su mogli da koriste ovaj vid saobraćaja kako bi brzo i efikasno stigli iz centra grada do najvažnijih tačaka, poput Topčidera, tada popularnog izletišta.
Tramvajski prevoz bio je prava revolucija, ne samo zbog brzine već i zbog organizacije – prvi put je postojao tačno definisan red vožnje, što je predstavljalo ogroman napredak u svakodnevnom životu Beograđana.
Međutim, ovaj vid prevoza imao je i svojih ograničenja. Tramvaji na konjsku vuču nisu mogli da postignu velike brzine, a kapacitet je bio relativno mali. Uprkos tome, tramvaji su brzo postali omiljeni među stanovnicima Beograda, koji su po prvi put imali priliku da se prevoze gradom na ovako moderan način.
Elektrifikacija i nove linije
Prava prekretnica u istoriji beogradskog tramvajskog saobraćaja dogodila se 1894. godine, kada je uvedena prva električna linija. Tramvaj koji je saobraćao od Kalemegdana do Topčidera postao je prvi električni tramvaj u Beogradu, a ova linija je omogućila značajno brže i efikasnije prevoženje putnika.
Uvođenje električnog tramvaja bilo je deo šireg procesa modernizacije grada, u kojem su vlasti nastojale da Beograd postane savremena evropska prestonica.
Iste godine, elektrifikovana je i pruga koja je išla od Žagubice do Električne centrale. Prvobitno je ova pruga koristila konjsku vuču, ali je ubrzo postala deo novog električnog tramvajskog sistema.
Nova linija, koja je prolazila kroz Dušanovu ulicu, Savsko pristanište i železničku stanicu, povezivala je ključne tačke u gradu, a tramvaj je postao dominantno prevozno sredstvo u Beogradu.
Zlatne godine beogradskog tramvaja
Do kraja 1905. godine, sve tramvajske linije u Beogradu bile su elektrifikovane, čime je u potpunosti okončan period korišćenja konjske vuče. Električni tramvaji su bili brži, pouzdaniji i efikasniji, a beogradske ulice su postale živahnije i prometnije nego ikada pre.
Već 1906. godine, uvedena je linija koja je išla od Trga Republike, preko Svetogorske ulice, do Tašmajdana. U tom trenutku, na beogradskim ulicama saobraćalo je 16 tramvajskih kola, podeljenih u dve glavne kategorije.
„Terazijska i Topčiderska kola“
Prva kategorija bila su takozvana „Terazijska“ kola, koja su saobraćala centrom grada. Ova tramvajska kola bila su poznata po udobnim sedištima koja su imala naslone od pletene morske trske, što je bilo prilično luksuzno za to vreme.
Druga kategorija bila su „Topčiderska“ kola, koja su imala drvene klupe i korišćena su uglavnom za prevoz putnika na dužim relacijama. Interesantno je da su se stara tramvajska kola sa konjskom vučom i dalje koristila – ali sada kao prikolice koje su kačene za električne tramvaje, čime je obezbeđivan dodatni prostor za putnike.
Posebno zanimljiva bila su letnja otvorena tramvajska kola, koja su omogućavala putnicima da uživaju u svežem vazduhu dok se voze ulicama Beograda. Ova kola su brzo postala omiljena među Beograđanima, posebno tokom toplih letnjih dana.
Širenje tramvajske mreže i važnost za grad
Do 1912. godine, Beograd je imao razvijenu tramvajsku mrežu sa osam linija, 24 tramvaja i 12 prikolica. Tramvaji su prevozili milione putnika – te 1912. godine, kroz gradski prevoz prošlo je više od 7,5 miliona putnika. Tramvajska mreža povezivala je ključne tačke u gradu, olakšavala svakodnevni život Beograđanima i ubrzavala razvoj prestonice.
Simbol modernizacije i napretka grada
Tramvaji su postali ne samo praktično prevozno sredstvo, već i simbol modernizacije i napretka grada. Svakodnevna vožnja tramvajem postala je deo urbane kulture Beograda, a njihov udeo u prevozu bio je presudan za brži razvoj grada u 20. veku.
Priča o beogradskom tramvaju je priča o napretku, inovaciji i prilagođavanju novim tehnologijama. Od prvih kola sa konjskom vučom, preko uvođenja električnih linija, pa do širenja mreže i stalnog povećanja broja putnika – beogradski tramvaj je postao simbol modernog Beograda.
Danas, tramvaji i dalje saobraćaju beogradskim ulicama, podsećajući na bogatu istoriju javnog prevoza u gradu. Oni su ostali neizostavan deo beogradske svakodnevice, iako se grad i njegov prevozni sistem stalno razvijaju i modernizuju.
