Manastir Tronoša je manastir Eparhije šabačke Srpske Pravoslavne Crkve, čiji je ktitor kralj Dragutin. Nalazi se u selu Korenita, u neposrednoj blizini Tršića, na teritoriji grada Loznice.
Završetak gradnje ovog manastira, vezuje se za 1317. godinu, godinu dana nakon upokojenja kralja Dragutina. Gradnju je završila njegova žena Katarina, ćerka ugarskog kralja Ištvana.
Tokom vekova manastir je imao jako burnu istoriju i više puta je rušen do temelja i obnavljan. Manastirska crkva posvećena je Vavedenju Presvete Bogorodice.
Istorija manastira
Po predanju, Tronoša je dobila ime po tri rečice koje nose vodu, pa se kod manastira sastaju u jednu.
Po Tronoškom letopisu, manastir je sagradila Katarina, žena kralja Dragutina. Ovoj porodici pripisuje se više zadužbina: Tronoša, Tavna, Papraća, Rača.
Zapaljena je i sravnjena sa zemljom
Odmah po padu Srbije pod tursko ropstvo, posle Kosovske bitke, mnoge srpske crkve i manastiri bili su porušeni. Ta sudbina nije mimoišla ni Tronošu. Zapaljena je i sravnjena sa zemljom.
Tamo gde je nekada bila velelepna Dragutinova Tronoša ostalo je zgarište, ali zato još svetije mesto za pravoslavni narod, koji se tu okupljao na crkvište, molio se i palio sveće na temeljima spaljene, ali ne i ugašene Tronoše.
Dolaskom Makarija Sokolovića na stolicu srpskih patrijaraha 1557. godine i obnovom Pećke patrijaršije, u narodnom i crkvenom životu nastao je neslućeni polet. Na narodnom saboru u Tronoši, o Uskrsu 1559. godine, rešeno je da se pristupi podizanju hrama na starom crkvištu. Za nepunu godinu dana, ponovo su se sa manastirskog zvonika oglasila zvona.
Kulturno i duhovno sedište Lozničkog kraja
Obnovljeni manastir, pored uobičajenih bogoslužbenih i duhovnih aktivnosti, postaje kulturno i duhovno sedište ovog dela Srbije. Učeni i preduzimljivi tronoški iguman Jovan pokreće i organizuje prepisivačku radionicu.
Prepisuju se bogoslužbene knjige za svoju upotrebu, ali i za potrebe drugih crkava i manastira širom Srbije. Velika beda i nemaština u porobljenoj i opljačkanoj zemlji, nedostatak hartije i mastila, bogoslužbenih sasuda i predmeta, primorali su monahe da putuju u daleku Rusiju, da traže milostinju i nabavljaju potrebni materijal.
U vreme Stefana Jovanovića, Tronoša je bila duhovni i kulturni centar severozapadne Srbije. U manastiru je bila škola za opismenjavanje srpske omladine, a među đacima je bio i dečak Vuk Stefanović Karadžić iz obližnjeg sela Tršića, koga je Stefan, pored pismenosti, vezao ljubavlju prema narodnom stvaralaštvu, narodnim junačkim pesmama, pričama, poslovicama i ostalim umotvorinama. Zahvaljujući dobrom igumanu Stefanu, Vuk je uspeo da sazna šta se nalazi u manastirskim knjigama, u koje mu ostali kaluđeri nisu dozvoljavali da zaviri.
Crkva manastira Tronoše
Crkva manastira je skromnih dimenzija, sagrađena je u obliku slobodnog krsta, sa kubetom nad centralnim delom. Arhitektonsko rešenje ovog hrama daje oblik koji podseća na građevine raške stilske grupe. Hram je zidan od lomljenog i pritesanog kamena. Dozidavanjem baroknog zvonika dobilo se u prostoru, jer se ispod njega nalazi glavni ulaz sa jednim odeljenjem i pregrada između priprate i srednjeg dela crkve.
Verovatno je crkva bila živopisana kada je prvi put izgrađena, međutim od tog živopisa nije ostalo ništa. Današnji živopis manastira Tronoše nastao je 1834. Godine. Uz imena majstora, u njemu se pominje i niz značajnih istorijskih ličnosti Srbije, na čelu sa knezom Milošem Obrenovićem, zaslužnih za obnovu i ukrašavanje ovog značajnog manastira.
Sakupljanje i prilaganje velikih voštanih sveća kao običaj
Za manastir Tronošu vezan je jedan od najlepših srpskih narodnih običaja – zajedničko sakupljanje i prilaganje manastiru velikih “ratarskih” ili “oračkih” voštanih sveća.
Pošto se prikupe prilozi i kupi vosak, kome se dodaju ostaci starih sveća koje nisu izgorele do kraja u toku prethodne godine, izlivaju se sveće veličine po dva metra i težine 50 kilograma i donose u manastir na Veliki četvrtak uoči bdenija.
Kada dođu na pola sata od manastira, donosioci pucnjem prangija daju znak manastiru da dolaze. Tu obično sačekaju i rađevsku sveću, koja se na isti način lije i donosi dovde. Kada se sastanu, sa svečanom litijom kreću prema manastiru.
Čim u manastiru čuju prangije, počnu zvoniti zvona i zvone sve dok se sveće ne unesu u crkvu i to: jadarska pred Spasiteljevu ikonu, a rađevska pred Bogorodičinu. Ove sveće se prvi put pale na Veliki petak i gore uoči i na sve velike praznike do idućeg Velikog četvrtka, kada se prave nove.
Ni u najtežim danima istorije ovog kraja, ovaj običaj nije prekidan, što nam govori koliko je jako zajedništvo naroda ovog kraja koji se bez obzira na sve nedaće i teške okolnosti okupljao oko Crkve, oko Tela Hristovog.
